Rak podstawnokomórkowy skóry (BCC)

Rak podstawnokomórkowy (BCC) to najczęstszy nowotwór złośliwy skóry i jednocześnie jedna z najczęstszych chorób nowotworowych wśród osób o jasnej karnacji. Choć rozwija się powoli i rzadko daje przerzuty, nie powinien być lekceważony – nieleczony może prowadzić do poważnych uszkodzeń tkanek. W Polsce oficjalnie diagnozuje się ponad 14 tysięcy przypadków BCC rocznie, jednak według specjalistów rzeczywista liczba zachorowań może być znacznie wyższa – nawet 40–50 tysięcy. Dlaczego tak się dzieje?

Czym jest rak podstawnokomórkowy skóry?

Rak podstawnokomórkowy to nowotwór wywodzący się z komórek podstawnych naskórka – warstwy odpowiedzialnej za regenerację skóry. Choć uznawany jest za najmniej groźny spośród raków skóry ze względu na powolny rozwój i niskie ryzyko przerzutów, jego inwazyjny charakter może prowadzić do miejscowego niszczenia tkanek, w tym chrząstek, kości czy nerwów.

Gdzie najczęściej występuje nowotwór podstawnokomórkowy?

Zmiany nowotworowe najczęściej pojawiają się w miejscach szczególnie narażonych na działanie promieniowania UV, takich jak:

• Twarz (zwłaszcza nos, powieki, okolice oczu i ust)
• Uszy
• Szyja
• Skóra głowy (Zwłaszcza u osób dotkniętych problemem łysienia)
• Grzbiety dłoni

Rzadziej BCC występuje na tułowiu, kończynach czy w okolicach narządów płciowych. Mimo że rozwija się powoli, każda nietypowa zmiana skórna powinna zostać oceniona przez dermatologa – szybka diagnoza pozwala uniknąć rozległych uszkodzeń i skomplikowanego leczenia.

Rak podstawnokomórkowy – objawy i typy

Wyróżnia się kilka głównych postaci klinicznych tego nowotworu, które różnią się wyglądem, lokalizacją i potencjałem do nawrotów:

• Postać guzkowa – najczęstsza, stanowiąca około 60% przypadków. Pojawia się najczęściej na twarzy jako błyszczący guzek z perłowym brzegiem i widocznymi naczynkami krwionośnymi.
• Postać powierzchowna – płaska, różowa plama, najczęściej na tułowiu lub kończynach. Przypomina stan zapalny skóry.
• Postać twardzinopodobna – przypomina bliznę, powoli się powiększa, najczęściej występuje na twarzy.
• Postać wrzodziejąca – owrzodzenie, które nie chce się zagoić, łatwo krwawi, może naciekać głębsze warstwy skóry.

Warto wiedzieć!
Brak bólu nie oznacza, że zmiana jest niegroźna. Rak podstawnokomórkowy zwykle rozwija się bezboleśnie – dolegliwości tego typu pojawiają się dopiero w bardziej zaawansowanym stadium, gdy nowotwór zaczyna naciekać głębsze warstwy skóry i okoliczne struktury.

Kto jest narażony na raka podstawnokomórkowego skóry? Czynniki ryzyka

Rak podstawnokomórkowy skóry rozwija się częściej u osób narażonych na określone czynniki środowiskowe i genetyczne. Do najważniejszych czynników zwiększających ryzyko zachorowania należą:

• Długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV – zarówno promienie słoneczne, jak i lampy w solarium uszkadzają skórę – często niezauważalnie. Im więcej czasu spędzamy na słońcu bez ochrony, tym większe ryzyko, że komórki zaczną się dzielić w niekontrolowany sposób.
• Jasna karnacja, niebieskie oczy, rude lub blond włosy – osoby z wymienionymi cechami mają mniej melaniny, czyli naturalnego „filtra” chroniącego przed słońcem.
• Oparzenia słoneczne w dzieciństwie – nawet pojedyncze, poważne poparzenia słoneczne w młodym wieku zwiększają ryzyko zachorowania w późniejszych latach.
• Ekspozycja na arsen – może występować w zanieczyszczonej wodzie, niektórych pokarmach (np. ryż, owoce morza z zanieczyszczonych obszarów) lub w pracy przemysłowej.
• Ekspozycja na promieniowanie jonizujące – występuje podczas badań rentgenowskich, w pracy w przemyśle jądrowym lub medycynie nuklearnej.
• Czynniki genetyczne – niektóre choroby dziedziczne, takie jak zespół Gorlina-Goltza czy xeroderma pigmentosum, znacząco zwiększają ryzyko rozwoju raka podstawnokomórkowego już w młodym wieku. W tych przypadkach skóra nie potrafi naprawiać uszkodzeń DNA, co prowadzi do szybkiego rozwoju nowotworów.

Jak wygląda diagnostyka raka podstawnokomórkowego skóry?

Wielu pacjentów zaczyna się niepokoić, gdy na skórze pojawia się nowa zmiana – zwłaszcza jeśli nie goi się przez dłuższy czas, rośnie lub zmienia swój wygląd. W takiej sytuacji warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, który oceni charakter zmiany i zleci odpowiednie badania. Diagnostyka zwykle obejmuje:

• badanie dermatoskopowe – ocena zmian skórnych pod powiększeniem
• biopsja – pobranie wycinka do badania histopatologicznego.

Badania te są bezpieczne i krótkie. Wczesne wykrycie daje najlepsze rokowania. Moi pacjenci często obawiają się biopsji, jednak jest to zabieg wykonywany w znieczuleniu miejscowym i niezwykle rzadko powoduje powikłania.

Dlaczego wiele przypadków podstawnokomórkowego raka skóry nie trafia do statystyk?

Wielu BCC nie diagnozuje się oficjalnie, ponieważ pacjenci nie zawsze zgłaszają się z podejrzaną zmianą do lekarza – zwłaszcza gdy nie odczuwają bólu i uznają zmianę za „niegroźną”. Nowotwór rozwija się powoli, bezboleśnie i przypomina niepozorne zmiany skórne, takie jak strup, zadrapanie czy blizna. Dodatkowo zdarza się, że zmiany usuwane są bez potwierdzenia histopatologicznego – np. jako brodawki lub włókniaki – co oznacza, że nie są klasyfikowane jako nowotwory złośliwe. Brakuje również powszechnych badań przesiewowych skóry oraz regularnych kontroli dermatologicznych, przez co wiele przypadków nigdy nie trafia do rejestrów onkologicznych.

Leczenie raka podstawnokomórkowego skóry

Dobór metody leczenia zależy od lokalizacji, rozmiaru, typu zmiany i ogólnego stanu pacjenta. Najczęściej stosuje się:

• Leczenie chirurgiczne lub kriochirurgię – obie metody pozwalają na całkowite usunięcie zmiany i cechują się skutecznością przekraczającą 95%.
• Radioterapia – stosowana w wybranych przypadkach, zwłaszcza u osób starszych lub gdy zabieg chirurgiczny jest niemożliwy.
• Leczenie miejscowe – maści i kremy, stosowane głównie w powierzchownych postaciach.
• Terapia fotodynamiczna – szczególnie skuteczna w powierzchownych BCC.
• Leczenie systemowe – w bardzo zaawansowanych przypadkach, gdy guza nie da się usunąć operacyjnie, stosuje się specjalne leki (tzw. inhibitory szlaku Hedgehog), które hamują rozwój nowotworu.

Rak podstawnokomórkowy – rokowania na szczęście są obiecujące

Większość osób, u których zdiagnozowano raka podstawnokomórkowego skóry, może odetchnąć z ulgą – rokowania są bardzo dobre, szczególnie jeśli nowotwór zostanie wcześnie wykryty i odpowiednio leczony. Wyleczalność w takich przypadkach przekracza nawet 95%, co oznacza, że ogromna większość pacjentów wraca do zdrowia bez poważniejszych konsekwencji. To bardzo ważne, by nie bagatelizować nawet niewielkich zmian na skórze i zgłaszać je lekarzowi – szybka reakcja naprawdę robi różnicę.

Czy nieleczony rak podstawnokomórkowy jest groźny?

Niestety, nieleczony rak podstawnokomórkowy, może stopniowo rozrastać się i prowadzić do poważnych uszkodzeń czy deformacji. W skrajnych przypadkach, choć zdarza się to bardzo rzadko, możliwe są również przerzuty. Nawroty miejscowe dotykają od 5 do 10% osób po leczeniu, ale na szczęście i wtedy możliwe jest skuteczne działanie.

Codzienne nawyki, które zmniejszą ryzyko raka podstawnokomórkowego

• Unikaj nadmiernej ekspozycji na słońce – zwłaszcza w godzinach południowych, kiedy promienie są najsilniejsze.
• Stosuj kremy z wysokim filtrem SPF – co najmniej SPF 30, a najlepiej wyższym, nawet w pochmurne dni.
• Regularnie kontroluj skórę – zarówno samodzielnie, jak i podczas wizyt u dermatologa. Samobadanie pozwala wcześnie wychwycić niepokojące zmiany.
• Unikaj solarium – promieniowanie UV w solarium jest równie szkodliwe i znacząco zwiększa ryzyko nowotworów skóry.

Pamiętaj, że profilaktyka to nie tylko ochrona przed słońcem, ale także uważność na własne ciało i szybkie reagowanie na wszelkie niepokojące zmiany. Skóra wymaga regularnej pielęgnacji i uwagi każdego dnia.