Pierwsze zdjęcie rentgenowskie wykonano w 1895 roku. Co przedstawiało? Widniała na nim dłoń żony Wilhelma Roentgena z widocznym pierścionkiem. Czy wynalazca promieni RTG zdawał sobie sprawę z tego, że jego wynalazek będzie kiedyś powszechnie stosowany? Tego już się nie dowiemy. Jako lekarz mogę jednak odpowiedzieć na inne pytania dotyczące tej procedury: co to RTG? Czy rentgen jest szkodliwy? Jak wygląda prześwietlenie? Czy na RTG trzeba mieć skierowanie?
RTG – co to za badanie?
Badanie rentgenowskie to jedno z badań obrazowych, które jest powszechnie stosowane w diagnostyce różnego rodzaju schorzeń. Polega ono na naświetlaniu wybranego rejonu ciała wiązką promieni rentgenowskich. Promienie te są wytwarzane przez specjalne urządzenie zwane lampą rentgenowską i pochłaniane przez tkanki w różnym stopniu. Przenikając przez ciało pacjenta, promienie te padają następnie na tzw. błonę rentgenowską, która jest rodzajem błony fotograficznej czułej na promienie RTG.
Warto wiedzieć…
Odkrycie promieniowania X to krok milowy w diagnostyce wielu schorzeń. Ich twórca, Wilhelm Roentgen otrzymał w 1901 roku za swoją pracę nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki.
Zdjęcie rentgenowskie pozwala uzyskać nam – lekarzom – dokładny obraz badanego narządu. Do najczęściej wykonywanych badań RTG należą:
- RTG głowy,
- RTG zębów,
- RTG klatki piersiowej,
- RTG jamy brzusznej,
- RTG kręgosłupa,
- RTG stawów,
- RTG kończyn dolnych i górnych.
Warto wiedzieć…
Zdjęcie rentgenowskie i prześwietlenie to nie to samo. Obydwa badania różnią się bowiem czasem ekspozycji na promieniowanie. Zdjęcia RTG wykonuje się szybko, zaś prześwietlenie wymaga dłuższej obserwacji badanego narządu.
Wskazania do wykonania badania RTG
W jakich sytuacjach zlecam pacjentom badanie RTG? W większości przypadków wskazaniem są przebyte urazy lub dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów. W niektórych sytuacjach, zdjęcie rentgenowskie można wykonać profilaktycznie – dotyczy to przede wszystkim RTG klatki piersiowej, które zalecam wieloletnim palaczom.
Wróćmy jednak do podstawowych wskazań do wykonania badania RTG. Należą do nich również:
- silne bóle brzucha,
- podejrzenie kamicy nerkowej,
- podejrzenie chorób układu oddechowego,
- podejrzenie obecności ciała obcego w przewodzie pokarmowym lub drogach oddechowych,
- objawy mogące wskazywać na chorobę nowotworową.
Pamiętaj, że…
Poza RTG istnieją też inne badania obrazowe, które wykorzystują ten rodzaj promieniowania. Należą do nich: tomografia komputerowa, mammografia, angiografia oraz pantomogram.
Czy RTG jest szkodliwe? Czy istnieją przeciwwskazania do jego wykonania?
Jonizacja jako jedna z właściwości promieniowania rentgenowskiego, nie jest obojętna dla naszego zdrowia. Moi pacjenci doskonale zdają sobie z tego sprawę. Wielokrotnie słyszałam już pytania dotyczące szkodliwości tego badania. Jak jest naprawdę? Tutaj kluczowe znaczenie ma dawka promieniowania, którą pacjent przyjmuje podczas badania. Do RTG wykorzystuje się małe dawki szkodliwych promieni rentgenowskich. To nie oznacza jednak, że procedurę można powtarzać w krótkich odstępach czasu – badanie powinno być wykonywane wyłącznie wtedy, gdy jest konieczne z medycznego punktu widzenia.
A co z przeciwwskazaniami? To kolejne pytanie, które często słyszę. Jednym z nich jest ciąża, zwłaszcza w I trymestrze. Obraz badania mogą z kolei zaburzać metalowe implanty w ciele (protezy, endoprotezy) – ich obecność nie jest jednak bezwzględnym przeciwwskazaniem.
Jak wygląda badanie RTG? Czy trzeba się do niego specjalnie przygotować?
Zawsze przypominam moim pacjentom, by na badanie przyszli odpowiednio przygotowani. Przed RTG nie należy stosować dezodorantów, talku, maści, ani kosmetyków rozświetlających. Przed badaniem należy poinformować technika lub elektroradiologa o posiadanych tatuażach, brodawkach i dużych znamionach. Osoby z piercingiem i metalowymi implantami również powinny zgłosić ten fakt.
Jesteś przed planowanym RTG jamy brzusznej lub kręgosłupa? Na dzień przed badaniem RTG powinieneś stosować lekkostrawną dietę. Unikaj też napojów gazowanych, produktów bogatych w błonnik oraz przetworów mlecznych. W dniu badania bądź na czczo i zrezygnuj z palenia papierosów. Podczas samego badania przestrzegaj zaleceń lekarza, zwłaszcza gdy badanie wymaga użycia środków kontrastujących.
Pamiętaj, że…
W przypadkach nagłych badanie RTG wykonuje się bez przygotowania pacjenta.
RTG jest badaniem bezbolesnym i trwa kilka-kilkanaście minut. Zdjęcie wykonywane jest w różnych pozycjach, w zależności od obszaru ciała, który ma być zobrazowany. Jeśli posiadasz skierowanie na badanie klatki piersiowej czy kręgosłupa, to będziesz podczas jego wykonywania w pozycji stojącej. RTG czaszki odbywa się na siedząco.
Co wykrywa badanie RTG?
RTG jest powszechnie stosowane w diagnostyce wielu różnych schorzeń. Za pomocą promieniowania X możemy prześwietlić praktycznie każdą część ciała. Jakie schorzeniami i patologie w obrębie różnych układów wykrywa badanie?
- RTG układu kostno-szkieletowego wykrywa: złamania i pęknięcia kości, zwichnięcia stawów, choroby zwyrodnieniowe stawów, martwicę kości, guzy kostne (pierwotne i przerzutowe), infekcje (zapalenie kości).
- RTG klatki piersiowej wykrywa: zapalenie płuc, gruźlicę, obecność ciała obcego, tętniaki aorty piersiowej, nowotwory płuc, odmę opłucnową, płyn w jamie opłucnowej.
- RTG kręgosłupa wykrywa: zwapnienia, dyskopatie, skrzywienia kręgosłupa (skolioza, kifoza, lordoza).
- RTG jamy brzusznej wykrywa: kamicę nerkową lub pęcherzykową, ciała obce, perforacje przewodu pokarmowego.
- RTG czaszki i zatok wykrywa: złamania czaszki, stany zapalne w obrębie zatok przynosowych.
- RTG zębów i szczęki wykrywa: próchnicę zębów, zęby zatrzymane (ósemki), choroby przyzębia, stan po leczeniu kanałowym.
Pamiętaj, że…
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami badanie RTG wykonuje się wyłącznie na podstawie skierowania od lekarza.
