Oponiak, nazywany również guzem opon mózgowo-rdzeniowych, to zwykle wolno rosnący guz, który znacznie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Zdarza się, że nie daje objawów, dlatego jego wczesne zdiagnozowanie może być problematyczne. Z obserwacji wiem, że oponiaki to w większości nowotwory łagodne, które dają dobre rokowania. Co to jest oponiak? Skąd się bierze? Jakie daje objawy? Czy możliwe jest skuteczne wyleczenie? Postaram się odpowiedzieć na wszystkie te pytania.
Co to jest oponiak mózgu?
Diagnoza: oponiak w głowie? Wielu moich pacjentów po usłyszeniu takiego rozpoznania zastanawia się, czym właściwie jest oponiak mózgu. To zwykle wolno rosnący guz opon mózgowo-rdzeniowych, który w początkowych stadiach daje nieznaczne objawy, a u części pacjentów przebiega praktycznie bezobjawowo.
Oponiak powstaje z błon otaczających mózg i rdzeń kręgowy. Wywodzi się z komórek nabłonka pajęczynówki – to jedna z trzech warstw tworzących opony mózgowe. W swojej praktyce lekarskiej często słyszę pytanie: czy oponiak jest groźny? Zawsze wtedy odpowiadam, że oponiaki to w większości nowotwory łagodne, które rosną bardzo powoli – zdarza się, że nawet kilka lat. Mogą wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej pojawiają się u osób starszych (zwykle po 70. roku życia).
Warto wiedzieć…
Oponiak mózgu występuje częściej u kobiet. Wyjątkiem są oponiaki złośliwe, które częściej dotykają mężczyzn.
Oponiaki mogą wystąpić wszędzie tam, gdzie znajduje się pajęczynówka. Większość tego typu zmian pojawia się więc w obrębie głowy (przykładem może być oponiak w płacie czołowym). Rzadziej występują wewnątrz komór mózgu, wokół rdzenia kręgowego czy w osłonkach nerwu wzrokowego.
Przyczyny oponiaka mózgu
Skąd bierze się oponiak? Tego do końca nie wiemy – uznaje się jednak, że nowotwory w obrębie mózgu są wynikiem działania czynników genetycznych i środowiskowych. Do czynników ryzyka zalicza się:
- niektóre zaburzenia genetyczne, np. nerwiakowłókniakowatość,
- długotrwałe stosowanie niektórych hormonów,
- narażenie na promieniowanie jonizujące (stan po radioterapii obejmujący głowę),
- otyłość, czyli wysoki wskaźnik masy ciała (BMI).
Oponiak mózgu – objawy
Oponiaki to guzy wolnorosnące, dlatego często zdarza się, że w początkowej fazie choroby nie dają żadnych niepokojących objawów. Pierwsze objawy oponiaka pojawiają się wraz ze wzrostem guza, kiedy ten zaczyna naciskać na inne struktury mózgu. Symptomy mogą się różnić w zależności od takich czynników jak wielkość oponiaka czy jego umiejscowienie. Mogą obejmować:
- bóle i zawroty głowy,
- nudności i wymioty,
- utrata słuchu,
- utrata węchu,
- napady padaczkowe obejmujące utratę przytomności i/lub drgawki,
- zaburzenia widzenia,
- nadmierne lub nadreaktywne odruchy (hiperrefleksja),
- osłabienie mięśni w niektórych obszarach ciała,
- radikulopatia, czyli schorzenia korzeni nerwowych (oponiaki kręgosłupa),
- paraliż w niektórych partiach ciała.
U niektórych pacjentów obserwuję pojawienie się objawów neurologcznych, takich jak drgawki, demencja, problemy z mówieniem czy utrata kontroli nad czynnościami fizjologicznymi. Osoby z dużymi oponiakami skarżą się ponadto na zmiany osobowości lub zaburzenia myślenia, w tym drażliwość i problemy z koncentracją.
Warto wiedzieć…
Klasyfikacja oponiaków według WHO dzieli je na 3 rodzaje: łagodny (stopień I), atypowy (stopień II) i anaplastyczny/złośliwy (stopień III). Ostatni z nich występuje najrzadziej i jest najbardziej agresywny.
Diagnostyka oponiaka mózgu
Pierwszym krokiem w diagnostyce oponiaków jest szczegółowy wywiad medyczny. Podczas takiego wywiadu pytam pacjenta o występujące objawy, historię chorób nowotworowych w rodzinie, a także styl życia i kontakt z czynnikami ryzyka. Po przeprowadzeniu badania fizykalnego i neurologicznego kieruję pacjenta na badania obrazowe, takie jak:
- MRI mózgu (rezonans magnetyczny z kontrastem) – to bezbolesne badanie, które pomaga uzyskać bardzo wyraźne obrazy narządów i struktur wewnątrz ciała, w tym również mózgu. Przeciwwskazaniem do jego wykonania są różnego rodzaju metalowe implanty oraz wszczepiony stymulator.
- Skan TK (tomografia komputerowa) – to badanie wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie w celu uzyskania obrazu przekroju danych tkanek. Jego wykonanie poprzedza podanie pacjentowi kontrastu (w formie płynnej lub wstrzykiwane dożylnie).
Jeśli okaże się, że diagnoza budzi wątpliwości, to niezbędna może być biopsja, czyli pobranie materiału do badań histopatologicznych. Badanie potwierdzi rozpoznanie oponiaka i wyklucza inne możliwe rozwiązania.
Leczenie oponiaka
Podstawową metodą leczenia oponiaka mózgu jest chirurgiczne usunięcie guza. Resekcja stosowana jest w przypadku oponiaków objawowych oraz guzów o dużych rozmiarach. Całkowite usunięcie zmiany to skuteczna metoda, która umożliwia wyleczenie większości pacjentów z tego typu nowotworami.
W tym miejscu muszę jednak wspomnieć, że nie każdy oponiak wymaga wykonania operacji. Małe oponiaki charakteryzujące się powolnym wzrostem mogą być obserwowane i często kontrolowane za pomocą rezonansu magnetycznego. Metodę obserwacji stosuję przede wszystkim w przypadku pacjentów z niezłośliwymi guzami, którzy nie mają żadnych objawów lub jeśli leczenie niesie ze sobą znaczne ryzyko dla ich zdrowia lub życia.
Obserwacja i resekcja chirurgiczna to tylko dwie z czterech metod stosowanych w przypadku osób z oponiakiem mózgu. Dwie pozostałe to:
- Chemioterapia – ta metoda nie należy do często stosowanych, jednak zalecana jest w przypadku pacjentów, u których rozwijają się nawracające oponiaki, które nie reagują na inne metody leczenia.
- Radioterapia – bywa stosowana u pacjentów z łagodnymi oponiakami, a także u osób z guzami, których nie można całkowicie usunąć ze względu na ich umiejscowienie. Obecnie stosujemy dwie metody: radioterapię wiązką zewnętrzną (EBRT) oraz radiochirurgię stereotaktyczną (SRS).
Wspomniane metody często stosowane są jednocześnie, na przykład chirurgia i radioterapia. Uzupełniająca radioterapia po resekcji guza może zmniejszyć ryzyko nawrotu nowotworu.
Oponiak mózgu – rokowania
Rokowanie w przypadku oponiaków jest dobre. Wynika to z faktu, że większość z nich to guzy łagodne. Do szacowania rokowań w chorobach nowotworowych powszechnie stosujemy wskaźnik pięcioletniego przeżycia, który określa statystycznie odsetek pacjentów, którzy przeżyją pięć lat od rozpoznania. Szacunki te w przypadku osób z oponiakiem mózgu przedstawiają się następująco:
90% w przypadku oponiaka łagodnego (I stopnia),
70% w przypadku oponiaka atypowego (II stopnia),
60% w przypadku oponiaka złośliwego (III stopnia).
Jak widać, rokowania są naprawdę obiecujące. W tym miejscu muszę też wspomnieć o tym, że oponiaki złośliwe występują niezwykle rzadko. Większość zmian można skutecznie leczyć, dlatego nie należy bagatelizować niepokojących objawów.
Źródła: https://swiatzdrowia.pl/artykuly/oponiak-mozgu-objawy-diagnostyka-i-leczenie-oponiakow/
