Rehabilitacja onkologiczna w onkologii – kim jest rehabilitant onkologiczny i jak rehabilitacja, leczenie oraz fizjoterapia wspierają pacjentów?

Rehabilitacja onkologiczna to nieodłączny element procesu leczenia nowotworów. Jej zadaniem jest przywrócenie pacjentowi sprawności  po zakończonej terapii onkologicznej, takiej jak operacja, chemioterapia czy radioterapia. Kluczową rolę w tym procesie odgrywa rehabilitant (fizjoterapeuta) onkologiczny, który dobiera indywidualne ćwiczenia i techniki wspierające powrót do zdrowia. Na czym dokładnie polega rehabilitacja onkologiczna, jakie obejmuje metody i dlaczego jest integralną częścią leczenia nowotworowego?

  Na czym polega rehabilitacja onkologiczna?

Rehabilitacja onkologiczna to wielospecjalistyczny program, którego celem jest wspieranie osób z chorobą nowotworową w odzyskaniu równowagi fizycznej, emocjonalnej i społecznej – zarówno w trakcie leczenia, jak i po jego zakończeniu. Skupia się ona na łagodzeniu objawów i działań ubocznych terapii, takich jak ból czy ograniczenia sprawności. Opiekę tę prowadzą najczęściej fizjoterapeuci, terapeuci zajęciowi oraz psychologowie, dobierając indywidualne metody pracy do potrzeb konkretnego pacjenta. Dzięki temu rehabilitacja onkologiczna nie tylko poprawia jakość życia, ale także pomaga wrócić do codziennych obowiązków, pracy i pełnej aktywności mimo długofalowych konsekwencji choroby.

Co obejmuje rehabilitacja onkologiczna?

– Rehabilitacja onkologiczna pozwala pacjentom odzyskać funkcje, które zostały osłabione przez leczenie – poprawia siłę mięśni, koordynację i równowagę, a jednocześnie pomaga w radzeniu sobie z przewlekłym zmęczeniem i bólem. To właśnie indywidualnie dobrane terapie decydują o tym, jak szybko pacjent może wrócić do codziennych aktywności.-

Rehabilitacja onkologiczna obejmuje różne obszary wsparcia. Wśród najważniejszych można wymienić:

• Sprawność fizyczną – ćwiczenia wzmacniające mięśnie, poprawiające równowagę i wytrzymałość, które ułatwiają codzienne funkcjonowanie.
• Dobrostan psychiczny – wsparcie w radzeniu sobie z lękiem, depresją, stresem oraz trudnościami w koncentracji i pamięci.
• Samodzielność – działania pomagające pacjentowi odzyskać niezależność w codziennym życiu oraz powrócić do pracy.
• Kontrolę objawów – metody łagodzące ból, zmęczenie i inne skutki uboczne leczenia nowotworowego.
• Rozwiązania dla specyficznych problemów – np. terapia obrzęku limfatycznego, zaburzeń równowagi, zawrotów głowy oraz trudności związanych z funkcjonowaniem jelit i pęcherza.

Kim jest fizjoterapeuta onkologiczny?

Fizjoterapeuta onkologiczny to specjalista, który zajmuje się wsparciem pacjentów onkologicznych w trakcie i po leczeniu nowotworowym, koncentrując się na bezpieczeństwie i skuteczności terapii ruchowej. W przeciwieństwie do standardowego fizjoterapeuty, jego praca wymaga szczegółowej wiedzy o specyfice chorób nowotworowych, skutkach ubocznych leczenia i potencjalnych powikłaniach. Dzięki temu fizjoterapeuta onkologiczny może przewidywać problemy zdrowotne, zanim się pojawią i monitorować postępy pacjenta w sposób dostosowany indywidualnie do jego potrzeb.

Do głównych zadań fizjoterapeuty onkologicznego należą:

• Ocena i leczenie skutków ubocznych terapii: monitorowanie i łagodzenie zmęczenia, duszności, sztywności stawów, utraty siły mięśni, problemów z równowagą oraz stabilnością tułowia.
• Tworzenie indywidualnych programów ćwiczeń: plany obejmujące wytrzymałość, siłę mięśni, mobilność stawów i odbudowę kości, które pomagają pacjentom odzyskać sprawność fizyczną.
• Zarządzanie obrzękiem limfatycznym: prowadzenie terapii i działań profilaktycznych zapobiegających gromadzeniu się płynów po leczeniu nowotworowym np. drenaż limfatyczny.
• Edukacja pacjentów i opiekunów: informowanie o sposobach radzenia sobie z objawami, zachowaniu niezależności oraz dbaniu o sprawność w codziennym życiu.

Jak fizjoterapia wspiera pacjenta na każdym etapie leczenia choroby nowotworowej?

Proces rehabilitacyjny jest dostosowany do potrzeb pacjenta onkologicznego na każdym etapie leczenia. To kompleksowa usługa medyczna może poprawić jakość życia, stan zdrowia oraz przywrócić ruchomość pacjenta. Wszystko zależy od zaawansowania choroby, dlatego rehabilitację można podzielić na cztery grupy, ze względu na etap nowotworu.

1. Rehabilitacja profilaktyczna – obejmuje edukację i wsparcie pacjenta oraz wszelkie zabiegi mające na celu minimalizowanie ryzyka powikłań i skutków ubocznych leczenia. Ten etap przygotowuje pacjenta do terapii, wzmacnia jego sprawność fizyczną i ogólną odporność, a także zapobiega powstawaniu zakrzepicy czy zanikowi mięśni.
2. Rehabilitacja przywracająca – koncentruje się na odbudowie możliwie pełnej sprawności fizycznej, psychicznej, społecznej i zawodowej sprzed choroby. W jej ramach pacjent pracuje nad odbudową siły mięśniowej, wydolności organizmu, leczeniem obrzęków limfatycznych, terapią przeciwbólową oraz powrotem do codziennych aktywności.
3. Rehabilitacja podtrzymująca – ma na celu przystosowanie pacjenta do nowego stanu funkcjonowania i utrzymanie osiągniętej sprawności. Obejmuje regularne ćwiczenia, wsparcie psychologiczne, edukację oraz działania profilaktyczne, które zapobiegają pogorszeniu kondycji.
4. Rehabilitacja paliatywna – przeznaczona dla pacjentów w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej. Głównym celem jest zapobieganie przykurczom, poprawa komfortu życia oraz maksymalizacja niezależności w codziennych czynnościach. Etap ten obejmuje również wsparcie psychologiczne i duchowe.

Metody rehabilitacji onkologicznej – integralny element leczenia onkologicznego

Program terapii obejmuje zarówno ćwiczenia ruchowe, jak i zabiegi manualne, fizykoterapeutyczne oraz wsparcie psychologiczne, a wszystkie metody są dobierane indywidualnie do potrzeb pacjenta.

Najważniejsze metody fizjoterapii onkologicznej:

1. Kinezyterapia (leczenie ruchem)Ćwiczenia ogólnousprawniające – wzmacnianie mięśni, zwiększanie elastyczności i zakresu ruchu.
   Ćwiczenia oddechowe – poprawa wentylacji płuc, szczególnie po zabiegach na klatce piersiowej.
   Ćwiczenia rozciągające i mobilizacyjne – zapobieganie przykurczom i poprawa ruchomości.
   Trening tlenowy i oporowy – wspiera wydolność organizmu.
   Terapia ruchem – stosowana w ramach kompleksowej terapii przeciwobrzękowej.
2. Terapia manualnaMasaż – delikatne techniki, np. masaż relaksacyjny, redukujący stres i poprawiający jakość snu.
   Manualny drenaż limfatyczny – redukcja obrzęków limfatycznych.
   Kinesiotaping – plastrowanie wspomagające drenaż limfatyczny i inne procesy terapeutyczne.
   Terapia powięziowa i masaż tkanek głębokich – poprawa funkcji mięśni i powięzi.
3. Fizykoterapia (leczenie czynnikami fizycznymi):
   Magnetoterapia, laseroterapia, światłoterapia, hydroterapia, elektroterapia – pomocne w leczeniu obrzęków, blizn i stanów zapalnych.
   Pneumatyczny drenaż limfatyczny – alternatywna forma drenażu stosowana po zabiegach.

Czy rehabilitacja onkologiczna jest dostępna w ramach NFZ dla pacjentów z nowotworem?

– Tak, rehabilitacja onkologiczna jest dostępna w ramach NFZ. Każdy lekarz może wystawić skierowanie, na podstawie którego pacjent ma prawo do świadczeń. Na skierowaniu nie muszą być wyszczególnione konkretne zabiegi – fizjoterapeuta dobiera je indywidualnie, dostosowując program do potrzeb pacjenta. Bez skierowania można korzystać z tych usług prywatnie, czyli odpłatnie. Na oddziałach onkologicznych fizjoterapeuci są zawsze obecni w pierwszych dniach po zabiegu, ucząc pacjenta, jak dbać o siebie, na co zwracać uwagę i jakie działania kontynuować w dalszej rehabilitacji. –

Terapia rehabilitacyjna a onkologia – czy są przeciwskazania?

Fizjoterapia onkologiczna opiera się przede wszystkim na ćwiczeniach ruchowych. Choć nie ma absolutnych przeciwwskazań do ich wykonywania, forma, częstotliwość, czas trwania i intensywność muszą być zawsze dostosowane indywidualnie do stanu zdrowia pacjenta.

U osób leczonych z powodu nowotworów złośliwych szczególną ostrożność należy zachować w przypadkach niedokrwistości, osłabionej odporności, obniżonej krzepliwości krwi oraz znacznej utraty masy ciała.

• Pacjenci z niedokrwistością lub dużą utratą masy ciała (powyżej 35%) powinni unikać długotrwałych i intensywnych wysiłków fizycznych.
• Osoby z obniżoną odpornością powinny ćwiczyć w małych grupach lub indywidualnie, aby zminimalizować ryzyko infekcji.
• Pacjenci ze zmniejszoną krzepliwością krwi powinni zrezygnować z aktywności kontaktowych i sportów mogących powodować urazy.

Dzięki takim indywidualnym dostosowaniom fizjoterapia pozostaje bezpieczna i skuteczna, nawet w przypadku osób wrażliwych na przeciążenia czy powikłania po leczeniu onkologicznym.