USG, czyli ultrasonografia, to jedno z podstawowych badań diagnostycznych. Ta prosta, szybka i bezpieczna procedura ma szerokie zastosowanie. Co to jest USG? Jak przebiega badanie? Czy USG jest szkodliwe? Czy na USG trzeba być na czczo? To tylko kilka pytań, z którymi spotykam się na co dzień jako lekarz. W tym artykule postaram się odpowiedzieć na nie wszystkie!
Ultrasonografia – co to?
Badanie USG to jedno z najczęściej stosowanych narzędzi diagnostycznych we współczesnej medycynie. To szybkie i całkowicie bezbolesne badanie obrazowe, które pozwala nam – lekarzom – na nieinwazyjną ocenę struktur anatomicznych ciała, takich jak narządy wewnętrzne, a także mięśnie czy stawy. USG służy ponadto do monitorowania postępów choroby oraz oceny finalnych efektów jej leczenia. Jest też podstawowym badaniem obrazowym w diagnostyce prenatalnej – za jego pomocą oceniamy rozwój płodu, położenie łożyska czy ilość wód płodowych. Podczas badania USG młodzi rodzice mogą poznać także płeć maluszka.
Warto wiedzieć…
USG zwykle wykonuje się od zewnątrz – wyjątkiem jest między innymi USG transwaginalne, które polega na wprowadzeniu sondy przez pochwę. Umożliwia to dokładniejsze obrazowanie narządów miednicy mniejszej, takich jak macica, jajniki czy endometrium.
Badanie ultrasonograficzne wykonujemy przy użyciu ultrasonografu. Na czym polega USG? Urządzenie emituje fale ultradźwiękowe, które przenikają przez tkanki i częściowo się od nich odbijają. W momencie, gdy fale powracają, są odbierane przez sondę – to zewnętrzny element, który lekarz przesuwa po badanej okolicy ciała. Następnie obraz w czasie rzeczywistym pojawia się na monitorze komputera.
Warto wiedzieć…
Badanie ultrasonograficzne nie jest stosowana w ocenie kości i narządów leżących wewnątrz czaszki. Powód jest prosty – niektóre obszary i tkanki w ludzkim organizmie nie przepuszczają ultradźwięków.
Rodzaje USG
W mojej praktyce lekarskiej najczęściej zlecam pacjentom wykonanie klasycznego USG przez powłoki brzuszne. W ten sposób mogę dokładnie przebadać nie tylko ich żołądek czy dwunastnicę, ale także inne narządy (śledziona, nerki, trzustka, macica, wątroba). Zewnętrzne USG wykonuje się także w celu badania tarczycy, węzłów chłonnych oraz piersi. Inne rodzaje badania ultrasonograficznego to:
- USG dopochwowe (transwaginalne) – to, zaraz po cytologii, podstawowe badanie wykonywane w ginekologii. Wykonuje się je w celu uzyskania precyzyjnego obrazu narządów rozrodczych. Badania nie wykonuje się pacjentkom, które nie rozpoczęły jeszcze współżycia.
- USG transrektalne – badanie wykonywane jest przez odbyt w celu przebadania dolnego odcinka układu pokarmowego. Dzięki niemu lekarz jest w stanie sprawdzić, czy w jelitach nie ma zmian nowotworowych.
- USG dopplerowskie (Doppler) – badanie wykorzystywane jest do oceny przepływu krwi w naczyniach krwionośnych. Stosuje się je między innymi w przypadku podejrzenia zakrzepicy lub chorób tętnic szyjnych.
- USG serca (echo serca, echokardiografia) – to specjalistyczne badanie, które obrazuje pracę serca w czasie rzeczywistym. Pomaga ocenić na przykład kurczliwość mięśnia sercowego.
Ile kosztuje badanie USG ? USG na NFZ.
Koszt badania USG zależy od kilku czynników, takich jak rodzaj badania: USG jamy brzusznej, tarczycy, piersi, Doppler naczyń krwionośnych, USG stawów - każde z tych badań ma inną cenę. Lokalizacja: Ceny mogą się różnić w zależności od miasta i regionu. Przedstawię orientacyjne ceny:
Orientacyjne ceny badań USG w Polsce (prywatnie):
- USG jamy brzusznej: 100 - 250 zł
- USG tarczycy: 100 - 200 zł
- USG piersi: 120 - 250 zł
- USG Doppler naczyń krwionośnych: 150 - 350 zł
- USG stawów: 120 - 250 zł
Badanie USG na NFZ: Jeśli posiadasz ubezpieczenie zdrowotne, możesz wykonać badanie USG bezpłatnie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). W tym celu potrzebne jest skierowanie od lekarza. Należy jednak pamiętać, że czas oczekiwania na badanie w ramach NFZ może być dłuższy niż w prywatnych placówkach.
Wskazania i przeciwwskazania do wykonania badania ultrasonograficznego
Istnieje wiele wskazań do wykonania badania ultrasonograficznego. USG stosujemy zwykle w diagnostyce schorzeń większości narządów, a także w trakcie ciąży (pozwala monitorować rozwój płodu). Moim pacjentom zwykle zlecam je w przypadku dolegliwości bólowych, w podejrzeniu guzów i urazów, a także przy objawach nadczynności i niedoczynności tarczycy. USG to także badanie, które powszechnie stosujemy w profilaktyce raka piersi, zwłaszcza u młodszych pacjentek, ze względu na większą zawartość tkanki gruczołowej sutka.
Lista wskazań do wykonania badania ultrasonograficznego jest jednak znacznie dłuższa i obejmuje m.in.:
- wyczuwalne guzki lub zgrubienia w tkankach miękkich,
- zmianę rytmu wypróżnień (biegunki, zaparcia),
- krwiomocz,
- trudności z oddawaniem moczu,
- urazy stawów i ścięgien,
- nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych,
- kontrolę znanych już zmian (np. torbieli, mięśniaków),
- diagnostykę niepłodności,
- podejrzenie kamicy lub kolki nerkowej,
- powiększone węzły chłonne,
- zaburzenia rytmu serca,
- zaburzenia krążenia obwodowych naczyń tętniczych oraz żylnych.
USG jest całkowicie bezpieczne i nie ma do niego specjalnych przeciwwskazań. Badania nie wykonuje się jednak u pacjentów z otwartymi ranami, aktywnymi infekcjami, a także oparzeniami w okolicach badanego miejsca.
Co wykrywa badanie ultrasonograficzne?
Podczas badania USG jesteśmy w stanie wykryć wiele niepokojących zmian i schorzeń na ich wczesnym etapie. Lista tych nieprawidłowości obejmuje m.in.:
- zmiany nowotworowe wraz z przerzutami,
- zmiana struktury narządów (stłuszczenie lub marskość wątroby),
- przepukliny – pachwinową, pępkową i udową,
- zwężenie naczyń krwionośnych,
- torbiele wątroby, nerek i jajników,
- złogi w drogach moczowych lub pęcherzyku żółciowym,
- obecność nadmiernej ilości płynu w jamie opłucnej czy otrzewnej,
- powiększenie lub zanik narządów,
- zapalenie wyrostka robaczkowego (ostre i przewlekłe).
Pamiętaj, że…
USG to badanie obrazowe, które pokazuje strukturę narządów, ale nie daje jednoznacznej diagnozy. W wielu przypadkach niezbędna jest dalsza diagnostyka.
Badanie USG – przygotowanie i przebieg
Jak wygląda badanie ultrasonograficzne? Czy należy się do niego jakoś specjalnie przygotować? Te dwa pytania słyszę od moich pacjentów bardzo często. W pierwszej kolejności skupmy się na przygotowaniu do badania. W zależności od rodzaju USG, zalecenia mogą się nieco różnić.
Przed badaniem USG jamy brzusznej należy:
- pozostać na czczo (co najmniej 6 godzin),
- wypić około 2-3 szklanki niegazowanej wody,
- powstrzymać się od oddawania moczu na 1-2 godziny przed badaniem.
Nieco inne wskazania przekazuję swoim pacjentkom przed badaniem transwaginalnym. Proszę je o opróżnienie pęcherza przed wykonaniem USG. Zalecam im również, by na badanie stawiły się między 5. a 10. dniem cyklu, co pozwoli mi uzyskać najbardziej miarodajny wynik.
W przypadku badania USG narządów powierzchownych (tarczyca, piersi, tkanki miękkie) zazwyczaj nie jest wymagane żadne specjalne przygotowanie.
USG krok po kroku
W dniu badania pacjent zwykle zgłasza się najpierw do rejestracji – tam przedstawia odpowiednie dokumenty (skierowanie na USG, dowód tożsamości, karta pacjenta itp.). Następnie udaje się do właściwego gabinetu.
Samo badanie jest nieinwazyjne, bezbolesne i trwa zwykle kilkanaście minut. Kolejne etapy USG to:
- Rozprowadzenie żelu – lekarz rozpoczyna badanie, aplikując na wybrane miejsce specjalny żel, który zapewnia lepszy kontakt głowicy ultrasonograficznej ze skórą.
- Właściwe badanie – przez kolejne kilka minut lekarz przesuwa głowicę po skórze, aby uzyskać jak najbardziej dokładny obraz w różnych płaszczyznach. Podczas badania pacjent może dostawać informacje dotyczące tego, co dokładnie widzi specjalista. Zdarza się również, że jest poproszony o zmianę pozycji lub wzięcie głębokiego wdechu.
- Zakończenie badania – ostatni etap to usunięcie żelu z powierzchni skóry za pomocą jednorazowych ręczników. Następnie pacjent może się ubrać.
Wyniki badania są dostępne od razu po jego zakończeniu, jednak w wielu przypadkach wymagają dodatkowej analizy, dlatego należy się z nimi umówić na konsultację z lekarzem, który zlecił badania. Jeśli USG wykonujesz prywatnie na własne życzenie (na przykład profilaktycznie), pokaż wyniki przy okazji swojemu lekarzowi rodzinnemu lub umów się do specjalisty właściwego dla badanego obszaru. Gdyby wynik był niepokojący lub niejednoznaczny, nie zwlekaj z dalszymi konsultacjami.
