W przypadku ciężkich chorób układu pokarmowego może pojawić się konieczność wyłonienia stomii, czyli – inaczej mówiąc – sztucznego odbytu. Choć taka procedura może uratować życie, dla wielu osób sama myśl o noszeniu woreczka stomijnego przyklejonego do brzucha wydaje się przerażająca.
Stomia to nie wyrok. Tak, życie z nią wymaga zmiany nawyków. Tak, potrzebna jest dyscyplina i nowa rutyna. Ale z odpowiednią wiedzą i wsparciem można prowadzić całkiem normalne, a często nawet szczęśliwe życie. Jeśli Ty lub ktoś Ci bliski staje przed decyzją o wyłonieniu stomii, prosimy – przeczytaj ten tekst. Najbardziej boimy się tego, czego nie rozumiemy. Dlatego chcemy pomóc Ci zrozumieć. Dać jasne, rzetelne informacje. Oswoić to, co teraz może budzić niepokój. Bo stomia to przede wszystkim sposób ratowania życia.
Stomia – co to jest i jak wygląda?
Zanim przejdziemy dalej, doprecyzujmy: w tym tekście skupiamy się na stomii jelitowej. Choć istnieją także stomie moczowe i odżywcze, to właśnie stomia jelitowa jest najczęściej kojarzona z określeniem „sztuczny odbyt”.
Sama nazwa „stomia” oznacza chirurgicznie utworzone połączenie pomiędzy narządem wewnętrznym a powierzchnią skóry. Celem jest umożliwienie organizmowi wydalania substancji takich jak kał czy mocz, kiedy naturalna droga przestaje być możliwa. Jeśli zastanawiasz się, co to stomia – najprościej mówiąc, to chirurgicznie wyłoniony otwór umożliwiający wydalanie treści jelitowej lub moczu poza naturalną drogą.
Stomia jelitowa to połączenie końcówki jelita z powierzchnią skóry brzucha. Podczas zabiegu śluzówka jelita zostaje wywinięta i zszyta ze skórą. Taka stomia może być wykonana zarówno na jelicie grubym, jak i cienkim.
Jak wygląda stomia?
To pytanie, które zadaje sobie wiele osób. I nic dziwnego – trudno to sobie wyobrazić, jeśli nigdy się z tym nie zetknęliśmy. Stomia to otwór w skórze, przez który wydalany jest kał. Sama tkanka, widoczna na zewnątrz, ma barwę różowo-czerwoną, czasem purpurową. Co bardzo ważne – nie jest unerwiona, więc nie boli. To jedno z pierwszych i najważniejszych uspokajających zdań, jakie warto usłyszeć.
Wydaje się to trudne? Naturalne, że może przerażać. Wielu pacjentów początkowo nie akceptuje stomii. To zupełnie zrozumiałe. Masz prawo się bać.
Ale jeśli nauczysz się jej pielęgnacji, powoli wrócisz do życia. Do swojej codzienności, aktywności, spotkań. Stomia nie zabiera życia – ona je chroni. I choć dziś możesz tego nie czuć, z czasem poczujesz różnicę. Nie chodzi tylko o przedłużenie życia. Chodzi o jego jakość. O komfort, którego wcześniej mogło brakować.
Bo czasem życie z woreczkiem jest łatwiejsze niż życie z bólem, lękiem i niepewnością.
Rodzaje stomii jelitowej – ileostomia, kolostomia, urostomia
Czym jest stomia – już wyjaśniliśmy. Teraz pora przyjrzeć się jej rodzajom. Bo nie istnieje jedna, uniwersalna stomia. Każdy przypadek jest inny, a wybór konkretnego rozwiązania zależy od stanu zdrowia pacjenta i celu zabiegu. (O tym, kiedy konieczne jest jej wyłonienie, opowiemy w dalszej części.)
Możemy wyróżnić trzy główne rodzaje stomii:
- ileostomię i kolostomię, które służą do wydalania treści pokarmowej,
- urostomię, która umożliwia odprowadzanie moczu.
W tym miejscu skupimy się na dwóch pierwszych – ileostomii i kolostomii.
Ileostomia – co to jest?
Ileostomia to zabieg wykonywany w sytuacji, gdy konieczne jest usunięcie całego jelita grubego. W takim przypadku na zewnątrz wyłania się fragment jelita cienkiego. Tego rodzaju stomia lokalizowana jest zazwyczaj po prawej stronie brzucha, tuż pod pępkiem. Wystaje około 3–4 cm nad powierzchnię skóry, a jej zadaniem jest odprowadzanie treści jelitowej.
Kolostomia – jak działa i kiedy się ją wykonuje?
Kolostomia to z kolei przetoka jelitowa, tworzona wtedy, gdy trzeba usunąć część jelita grubego lub odbytnicy. Na powierzchnię brzucha wyłania się wówczas fragment jelita grubego, najczęściej po lewej stronie pod pępkiem. Zwykle wystaje ok. 1,5 cm ponad poziom skóry.
Zaszycie odbytu — czy jest konieczne?
Pacjenci często pytają, czy przy wyłonieniu stomii zaszywa się odbyt. Odpowiedź zależy od tego, z jakim rodzajem stomii mamy do czynienia. Nie każda stomia musi być dożywotnia. Część z nich jest wyłaniana tymczasowo, z możliwością późniejszego przywrócenia ciągłości przewodu pokarmowego. W takich przypadkach odbytu się nie zaszywa – przestaje on po prostu czasowo pełnić swoją funkcję. Może to prowadzić do osłabienia mięśni, ale po zamknięciu stomii funkcje te zazwyczaj stopniowo wracają.
Jeśli jednak konieczna jest stomia definitywna, czyli trwała – bo np. cały chory narząd musi zostać usunięty wraz z odbytem – wtedy miejsce po odbycie zostaje chirurgicznie zamknięte i zszyte.
To, czy odbyt zostanie zaszyty, zależy od wielu czynników. Ostateczną decyzję zawsze podejmuje lekarz – po dokładnym zbadaniu konkretnego przypadku. Pod uwagę brana jest skala choroby, lokalizacja zmian, ale też ogólny stan fizyczny i psychiczny pacjenta. Czasem pełne usunięcie odbytu może wiązać się z dodatkowymi powikłaniami – i jeśli nie jest to medycznie konieczne, lekarz może zadecydować o jego pozostawieniu.
Podsumowując – odbyt można zachować, o ile nie został zajęty przez chorobę i istnieje szansa na przywrócenie prawidłowej drogi wydalania.
Wyłonienie stomii – kiedy jest konieczne i co decyduje o zabiegu?
Decyzja o jego przeprowadzeniu nie jest nigdy przypadkowa. Bierze się pod uwagę wiele czynników – rodzaj i zaawansowanie choroby, ogólny stan organizmu, lokalizację zmian, ale też to, czy wyłonienie stomii realnie przyniesie korzyści dla chorego.
Przykładowe schorzenia, które mogą stanowić wskazanie do wyłonienia stomii, to:
- nowotwór jelita grubego,
- powikłana choroba uchyłkowa okrężnicy,
- ostre zapalenie otrzewnej spowodowane uszkodzeniem jelita,
- martwica ściany jelita,
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- ciężka postać niedrożności jelita grubego.
Każdy przypadek jest inny – ale cel pozostaje ten sam: ratunek i ulga. W wielu przypadkach stomia jelita grubego lub cienkiego ratuje życie – i pozwala na dalsze leczenie choroby podstawowej.
Pielęgnacja stomii jelitowej – jak żyć i dbać o stomię?
Nie będziemy udawać, że po wyłonieniu stomii jelitowej Twoje życie pozostanie dokładnie takie samo. Zmiany są nieuniknione. Ale to nie znaczy, że nie da się żyć dobrze – i naprawdę normalnie. Potrzeba tylko czasu, nauki i cierpliwości. Kluczowe jest to, by nauczyć się odpowiedniej pielęgnacji i przestrzegać zaleceń.
Pielęgnacja stomii ma ogromne znaczenie – wpływa nie tylko na komfort życia, ale i na zdrowie. Wymiana worka stomijnego zawsze powinna odbywać się w czystych warunkach. Przed rozpoczęciem każdej czynności trzeba dokładnie zdezynfekować dłonie. Regularne zaopatrywanie się w materiały opatrunkowe to podstawa.
Po zdjęciu woreczka należy ponownie umyć ręce. Podczas kąpieli trzeba uważać na temperaturę wody – nie może być zbyt gorąca. Jeśli używasz woreczków dwuczęściowych, można je zmieniać co 3–5 dni. W przypadku systemu jednoczęściowego – najlepiej codziennie.
Pojawia się też często pytanie: czy ze stomią można ćwiczyć?
Tak. Aktywność fizyczna nie jest przeciwwskazaniem. Wręcz przeciwnie – umiarkowany ruch jest wskazany. Trzeba jedynie pamiętać, aby po operacji unikać gwałtownych i forsownych ćwiczeń. Przed każdym treningiem dobrze jest opróżnić worek stomijny. Oczywiście są pewne wyjątki – nie zaleca się uprawiania sportów kontaktowych, takich jak boks, zapasy czy podnoszenie ciężarów.
Choć osoby ze stomią mogą prowadzić zupełnie normalne życie, to jednak powinny zachować pewne ostrożności. Niewskazane jest palenie papierosów i nadużywanie alkoholu – ten ostatni przyspiesza perystaltykę jelit. Warto też unikać gwałtownych ruchów oraz zadbać o odpowiednią dietę. Dobrze dobrane produkty i odpowiednia pielęgnacja pomagają każdej stomiczce i każdemu stomikowi zachować komfort oraz zdrową skórę wokół stomii.
O niej opowiemy w kolejnej części tekstu.
Dieta przy stomii – co jeść, a czego unikać?
Dla pacjentów ze stomią odpowiednia dieta ma ogromne znaczenie. Po operacji trzeba będzie wprowadzić pewne zmiany w codziennym jadłospisie. Nie chodzi o restrykcyjne ograniczenia, ale o świadome wybory, które pomogą uniknąć dolegliwości i poprawić komfort życia.
Codzienne posiłki powinny być bogate w witaminy i składniki mineralne. Ale trzeba też pamiętać, że niektóre produkty mogą działać drażniąco na układ pokarmowy, a nawet prowadzić do krwawień. Dlatego po wyłonieniu stomii warto unikać:
- produktów o wysokiej zawartości tłuszczu,
- nadmiaru błonnika,
- ostrych przypraw,
- alkoholu i innych używek,
- napojów gazowanych,
- warzyw powodujących wzdęcia (takich jak groch, bób, fasola),
- nadmiernych ilości cukru.
Ważne jest też to, jak jesz. Jedzenie w pośpiechu, bez dokładnego przeżuwania, może prowadzić do nieprzyjemnych objawów. Dlatego każdy kęs warto gryźć powoli i starannie. I nie zapominaj o płynach – najlepiej sięgać po wodę niegazowaną, regularnie i w odpowiednich ilościach.
Wielu pacjentów obawia się, że tych zaleceń jest zbyt wiele. Że ich nie zapamiętają. Że to wszystko ich przerośnie.
Nie martw się. To tylko kwestia wyrobienia sobie nowych nawyków. Z czasem stanie się to dla Ciebie naturalne. A kiedy połączysz dobrą pielęgnację ze zdrową dietą, szybko zobaczysz, że możesz żyć normalnie. Że każdy dzień nadal może przynosić Ci radość.
Stomia – refundacja, koszty i zasady zaopatrzenia w worek stomijny
Dobra wiadomość dla osób ze stomią: worki stomijne i płytki są w 100% refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Worek stomijny służy do zbierania wydalanej treści pokarmowej, a płytki – przylegające do skóry wokół stomii – odpowiadają za mocowanie worka i ochronę skóry przed podrażnieniem oraz przeciekaniem.
Co to oznacza w praktyce? Pacjent, u którego wyłoniono stomię, może zaopatrzyć się w te produkty bezpłatnie – do wysokości określonego limitu. Obecnie miesięczny limit wynosi 450 zł. Warto wiedzieć, że tuż po operacji pacjent ma prawo do podwójnego limitu – czyli 900 zł na pierwsze zlecenie.
Jak uzyskać takie zlecenie? Wystarczy zgłosić się do osoby uprawnionej – lekarza lub pielęgniarki. Zlecenie można zrealizować w dowolnym sklepie medycznym. Warto zapytać też lekarza lub pielęgniarkę stomijną, jak wygląda refundacja worków stomijnych i jak uzyskać odpowiednie zlecenia.
A co z innymi produktami?
Częściowej refundacji podlegają również inne wyroby stomijne, w które warto się zaopatrzyć: pasty, pudry, uszczelniacze czy preparaty ochronne. W ich przypadku miesięczny limit wynosi 120 zł, z czego pacjent pokrywa 20% kosztów – czyli 24 zł. Podobnie jak w przypadku worków i płytek, również tu pierwsze zlecenie może być wystawione na podwójną kwotę.
Mamy nadzieję, że choć trochę rozwialiśmy Twoje wątpliwości dotyczące kosztów związanych ze stomią. Pamiętaj: to nie stomia decyduje o jakości Twojego życia – tylko Twoje nastawienie. Odpowiednie nawyki i pozytywne podejście potrafią naprawdę wiele zmienić.
Stomia – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy stomia boli?
Nie stomia nie boli, ponieważ wyłoniona tkanka nie jest unerwiona. Przez pierwsze dni po operacji może być jednak powiększona i może pojawić się krwawienie, co jest zupełnie naturalnym objawem.
Czy w przypadku wyłonienia stomii mogą wystąpić powikłania?
Tak. Zabieg wyłonienia stomii, jak każdy innych zabieg chirurgiczny, może doprowadzić do powikłań. Ich rodzaj i stopień zależne są w dużej mierze od samej choroby, która doprowadziła do wyłonienia stomii. Mogą wystąpić takie powikłania jak na przykład niedokrwienie i martwica stomii, przepuklina okołostomijna czy niedrożność.