Rak płuca – objawy, leczenie, rokowania

Do raka płuc należy niesławne pierwsze miejsce pod względem częstotliwości występowania. Dane gromadzone od początku lat 80-tych ubiegłego wieku przez Światową Organizację Zdrowia wykazują, iż jest to najpowszechniejszy rodzaj nowotworu wśród mężczyzn i drugi najpowszechniejszy wśród kobiet (po raku piersi).Dlatego, ważne jest pogłębianie wiedzy, aby zabezpieczyć siebie i swoją rodzinne, poznaj objawy, przyczyny i sposoby leczenia tej niesprawiedliwej choroby.

Jakie są rodzaje raka płuca i jak często występują?

Zacznijmy od statystyk: na całym świecie rocznie odnotowuje się ok. 2,5 miliona nowych zachorowań na nowotwór płuc. Z powodu raka płuc każdego roku umiera ponad 1,8 miliona ludzi. W Polsce w 2022 r. rak płuca był pierwszym pod względem częstotliwości występowania nowotworem wśród mężczyzn (18% wszystkich wykrytych nowotworów) a drugim– wśród kobiet (11% wszystkich wykrytych nowotworów).

Najczęściej diagnozowane nowotwory złośliwe w 2022 r. w Polsce i na świecie, bez podziału na płeć – udział procentowy.

Moi pacjenci, którzy zgłaszają się do mnie z objawami nowotworu płuc, często popełniają powszechny błąd i zakładają, że jest tylko jeden rak płuca. Rzeczywistość jest o wiele bardziej skomplikowana. Może brzmi to niewiarygodnie, ale istnieje kilkadziesiąt rodzajów nowotworów złośliwych płuc. To dlatego dobranie odpowiedniego leczenia jest tak trudne, a jednocześnie bardzo istotne. Poszczególne typy raka płuca różnią się objawami, przebiegiem, rokowaniami oraz podatnością na różne formy leczenia.

Najprostszy podział wyróżnia trzy rodzaje nowotworów złośliwych płuc:

• niedrobnokomórkowy rak płuc (NDRP): stanowi ok. 80% wszystkich rozpoznań. Rozwija się stosunkowo wolno i choć nie jest zbyt wrażliwy na chemioterapię, to często udaje się go wyleczyć za pomocą metod miejscowych, czyli przez radioterapię albo chirurgiczne usunięcie zmian.
• drobnokomórkowy rak płuc (DRP): stanowi ok. 15% wszystkich rozpoznań. Rośnie szybciej i wcześniej daje przerzuty.
• rzadkie nowotwory płuc: stanowią ok. 5% wszystkich rozpoznań. Rokowania w ich przypadku są gorsze, ponieważ brakuje skutecznych sposobów postępowania. Częściej występują one u osób młodszych (między 3. a 5. dekadą życia). Największą szansą na skuteczne leczenie mają ci pacjenci, u których rzadki nowotwór zdiagnozowano wcześnie.

Wczesne objawy raka płuca, które mogą wskazywać na chorobę

W przypadku raka płuc pierwsze objawy nie zawsze wskazują na tak poważne schorzenie. Poniżej zebrałam najważniejsze z nich. Pamiętaj jednak, żebyś nie popadał w panikę za każdym razem, kiedy zakaszlesz – wymienione oznaki mogą, ale wcale nie muszą oznaczać raka płuc. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, koniecznie udaj się na wizytę do lekarza i opowiedz mu o swoich obawach.

Rak płuc – objawy wczesne:

• ciągłe zmęczenie: to jeden z objawów towarzyszących ogromnej ilości mniej i bardziej poważnych chorób – dlatego też mamy tendencję go ignorować i składać na karb stresu (który również jest kancerogenem). Niezależnie od przyczyny, taki stan zawsze warto skonsultować z lekarzem, zwłaszcza jeśli nie istnieje konkretna przyczyna;
• utrata wagi: wiele osób może wręcz z radością przyjąć spadek masy ciała nie wynikający ze zmiany diety czy podjęcia aktywności fizycznej. Nie daj się zwieść – nieuzasadnione chudnięcie niemal zawsze jest symptomem choroby, w tym nowotworu płuca;
• kaszel: nie chodzi oczywiście o kaszel towarzyszący przeziębieniu, ale o kaszel, który pojawił się bez wyraźnej przyczyny albo utrzymuje się przez kilka tygodni. Może mu towarzyszyć także odkrztuszanie wydzieliny. Każdy niepokojący kaszel powinien zaalarmować tak pacjenta, jak i lekarza, jest to bowiem jeden z najczęstszych objawów zgłaszanych przez chorych z rakiem płuc;
• chrypka: objaw ten szczególnie łatwo ignorują palacze, dla których zmieniony ton głosu to codzienność. Chrypka również należy do pierwszych objawów raka płuc;

Zaawansowane objawy raka płuc i jego przerzutów

Wraz z rośnięciem guza lub pojawianiem się przerzutów, objawy nowotworu płuc stają się coraz wyraźniejsze. Należą do nich:

• duszności: objaw ten odczuwa nawet połowa chorych. Pewne typy raka powodują gromadzenie się płynu w jamie opłucnej (czyli błonie otaczającej każde z płuc). Czasami guz blokuje drogi oddechowe albo przyczynia się do rozwoju infekcji. Każda z tych sytuacji może manifestować się właśnie w postaci problemów z oddychaniem.
• krwioplucie: gdy wraz z wydzieliną odkrztuszasz krew, musisz jak najszybciej udać się do lekarza. Objaw ten może wskazywać na rozwój bardzo poważnej choroby, w tym taka płuca.     
• świszczący oddech: to alarmujący objaw, dość wyraźnie wskazujący na nowotwór płuc. Pewne nowotwory prowadzą do zwężenia tchawicy lub oskrzeli, co z kolei powoduje powstawanie specyficznego świstu, słyszalnego zwłaszcza podczas wydechu;
• ból w klatce piersiowej, barkach, ramionach: to już wyraźny symptom, że w naszym ciele dzieje się coś niedobrego. Związane z guzem płuca objawy bólowe odczuwa nawet do 50% chorych. Gdy pytam moich pacjentów z rakiem płuc, jakie mieli objawy, wielu z nich przypomina sobie właśnie silny ból w klatce piersiowej albo nawet w ramionach, który błędnie łączyli z obciążeniem kręgosłupa albo przetrenowaniem. W rzeczywistości jest on najczęściej wynikiem naciekania (czyli wnikania komórek nowotworowych do wnętrza sąsiednich tkanek) raka na kręgosłup, żebra lub ściany klatki piersiowej;
• objawy ze strony układu trawiennego i moczowego: ból brzucha, wymioty i zaparcia, jak również częste oddawanie moczu, ciężko jest powiązać z płucami. Tymczasem mogą być one wynikiem hiperkalcemii, czyli nadmiaru wapnia w organizmie. To stan typowy dla nowotworów kości albo takich, które dały przerzuty do kości;
• palce pałeczkowate: tego objawu nie sposób nie zauważyć. Palce zmieniają swój kształt i zaczynają przypominać pałeczki do gry na werblu – stają się zgrubiałe i wyraźnie poszerzone oraz zaokrąglone na ostatnim paliczku. Zmiany te wynikają z niedotlenienia peryferyjnych obszarów ciała;
• zespół Hornera: ma miejsce wówczas, gdy umiejscowienie guza powoduje ucisk na nerwy twarzy. Objawy są bardzo wyraźne: zwężenie źrenicy, opadanie powieki, zanik potliwości. Charakterystyczne jest to, że dotyczą one tylko jednej strony twarzy;
• zespół żyły głównej górnej: żyła główna górna to naczynie krwionośne zbierające krew z części ciała położonych nad przeponą. Uciskanie i blokowanie przepływu krwi w tej żyle przez guz powoduje powstanie jednoznacznych, wyraźnych objawów: obrzęki twarzy i rąk, poszerzenie i uwidocznienie się żył na klatce piersiowej.

Nietypowe objawy raka płuc i przerzuty nowotworowe

Każdy człowiek jest inny, dlatego odczuwane przez nas objawy są mocno subiektywne. Wśród symptomów raka płuca mogą pojawić się także nietypowe, nieoczywiste oznaki. Przeważnie ma to miejsce już w zaawansowanych stadiach choroby, kiedy to np. pojawiają się niestandardowe dla wcześniejszych etapów raka płuc objawy neurologiczne.

Do nietypowych symptomów nowotworu płuca zaliczyć można:

• bóle kostne: pojawiają się one w 4 stadium choroby, gdy doszło do przerzutów do kości;
• napady padaczkowe: oznaczają one, że nastąpiły przerzuty do mózgu;
• problemy z pamięcią i koncentracją: również należą do neurologicznych objawów raka płuc, świadczących o obecności guza w strukturach mózgu;  
• objawy dermatologiczne: owrzodzenia, pęcherze czy zmiany wyglądu paznokci (zwłaszcza ich wyoblanie się), świadczą o zaawansowanym stadium choroby nowotworowej.

Jak rozpoznać raka płuc na podstawie objawów?

Przytoczone powyżej dane mogą wprowadzać pewien chaos – z jednej strony mówi nam się, abyśmy nie bagatelizowali objawów, z drugiej strony okazuje się, że na raka płuc może wskazywać niemal każda anomalia w naszym samopoczuciu. Aby łatwiej Ci było uświadomić sobie związek poszczególnych symptomów z rakiem płuc, przygotowałam dla Ciebie zestawienie najczęstszych objawów raka płuc zgłaszane przez pacjentów.

Częstotliwość występowania najpowszechniejszych objawów u chorych na raka płuc (w %) Źródło: D. E. Midthun, Clinical manifestations of lung cancer, https://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-lung-cancer

Diagnostyka i wykrywanie raka płuc

Jeśli podejrzewasz, że odczuwane przez Ciebie objawy mogą być związane z rakiem płuca, nie zwlekaj – koniecznie udaj się do lekarza. Nie musi to być od razu onkolog – swoimi obawami podziel się z lekarzem pierwszego kontaktu w POZ. W przypadku, gdy uzna te obawy za uzasadnione, skieruje Cię na badania, których celem jest zweryfikowanie, czy w Twoich płucach faktycznie rozwija się nowotwór.

Do badań, za pomocą których diagnozuje się raka płuc, należą:

• RTG: roentgen, czyli prześwietlenie klatki piersiowej. To proste, stosunkowo bezpieczne i tanie (z perspektywy podmiotu medycznego, bo dla pacjenta darmowe) badanie, które pozwala wykryć raka płuc nawet w pierwszym stadium. Rak płuc na zdjęciu jest wyraźnie widoczny, rozpoznać dają się także towarzyszące mu objawy, takie jak niedodma (czyli niepełne wypełnienie płuca powietrzem), obecność płynu w opłucnej, uniesienie przepony czy powiększenie węzłów chłonnych;
• USG: ultrasonografia. Coraz częściej sięgam po USG płuc w diagnostyce nowotworów tego organu, ponieważ badanie to jest dokładne, bezpieczne i powszechnie dostępne;
• TK: tomografia komputerowa. To o wiele bardziej zaawansowane badanie, pozwalające dostrzec więcej szczegółów. Wykonuje się je np. wówczas, gdy wyniki badania RTG są niejednoznaczne albo gdy podejrzenie raka zostało potwierdzone i chcemy więcej się dowiedzieć o jego charakterze oraz położeniu;
• MRI: rezonans magnetyczny. Badanie jest bardzo szczegółowe, ale też znacznie droższe od TK. Jest rzadko wykorzystywane w diagnostyce raka płuc, chyba że doszło do przerzutów w obrębie tkanek miękkich czy miednicy;
• PET: pozytronowa tomografia emisyjna. To nowoczesne badanie, które powstało głównie z myślą o pacjentach z nowotworami. Pozwala bardzo precyzyjnie określić, gdzie znajduje się rak płuc, jak wygląda jego struktura i czy nacieka on na okoliczne tkanki. Badanie PET jest bardzo pomocne wówczas, gdy planowane jest chirurgiczne usunięcie guza;
• badanie histologiczne: polega na pobraniu fragmentu guza w celu jego dokładnego zbadania pod mikroskopem. Fragment ten można uzyskać na kilka sposobów, z których niektóre są mniej a inne bardziej inwazyjne. Może to nastąpić np. podczas bronchoskopii (gdy wyposażony w kamerę i narzędzia manipulacyjne endoskop jest wsuwany w głąb dróg oddechowych), dzięki biopsji transtorakalnej (czyli nakłucie klatki piersiowej), ale czasami konieczne będzie nawet otwarcie klatki piersiowej lub wprowadzenie kamery przez nacięcie (wideotorakoskopia).

Moim pacjentom zlecam także szereg badań uzupełniających, obejmujących zwłaszcza badania laboratoryjne (np. markery nowotworowe z krwi, wymaz z policzka). Jeżeli doszło do przerzutów lub jest takie podejrzenie, konieczne okażą się badania obrazowe zajętych narządów.

Nowością w onkologii jest tzw. sekwencjonowanie nowej generacji – NGS (od ang. next-generation sequencing). Polega ono na dokładnym przyjrzeniu się danemu odcinkowi DNA w celu wykrycia ewentualnych nieprawidłowości. Badanie to ma ogromne znaczenie w profilaktyce – pozwala bowiem stwierdzić, czy dana osoba jest genetycznie obciążona podwyższonym ryzykiem zachorowania na konkretny rodzaj nowotworu. Taka informacja umożliwia stworzenie indywidualnego planu badań, dzięki czemu rak jest wykrywany bardzo wcześnie i tym samym skutecznie leczony. W przypadku pacjentów z nowotworem NGS dostarcza natomiast rozległej wiedzy na temat mutacji obecnych w guzie, co pozwala na precyzyjne zaplanowanie zindywidualizowanej terapii.

Gdy już otrzymasz wyniki swojego badania – np. zdjęcie RTG wraz z opisem, powstrzymaj się od pokusy wyszukiwania objawów w intrenecie. Interpretacji powinien dokonać specjalista.

Leczenie raka płuc

Postęp medycyny już teraz umożliwia skuteczne leczenie raka płuc, a ponieważ jest on jednym z najczęściej występujących nowotworów, naukowcy intensywnie pracują nad kolejnymi, jeszcze efektywniejszymi terapiami. Jeśli więc zdiagnozowano u Ciebie ten nowotwór, nie poddawaj się: w 1 lub 2 stadium choroby masz 50-70% szans na przeżycie kolejnych 5 lat, a w tym czasie może się dokonać znaczący postęp w onkologii. Co więcej, przy całkowitym usunięciu guza możliwe jest całkowite, trwałe wyleczenie bez nawrotów. Im później rozpoczniesz terapię, tym bardziej te szanse maleją, dlatego w leczeniu raka płuc tak ogromną rolę odgrywa czas.

Wyróżniamy następujące klasyczne metody leczenia raka płuc:

• leczenie chirurgiczne: daje największą szansę na całkowite wyleczenie, jeśli uda się usunąć całego guza wraz z okolicznymi węzłami chłonnymi. Oznacza to wycięcie fragmentu miąższu płuc, więc lekarz musi upewnić się, że w przypadku konkretnego chorego nie ma co do tego przeciwwskazań. Zabieg może być mniej lub bardziej inwazyjny, łącznie z usunięciem całego płuca a nawet częścią worka osierdziowego, przepony czy aorty;
• chemioterapia: polega na podaniu leków, które uszkadzają DNA komórek nowotworowych. Jej zastosowanie zależy od tego, z jakiego typu nowotworem mamy do czynienia. Przy raku nie drobnokomórkowym chemioterapia jest najczęściej ordynowana w 3 stadium, gdy zmian nie da się już usunąć chirurgicznie. W 4 stadium raka płuc chemioterapia ma wymiar leczenia paliatywnego. Jeśli natomiast mowa o raku drobnokomórkowym płuc, wówczas chemioterapia jest podstawowym sposobem leczenia;
• radioterapia: oznacza napromieniowanie komórek guza (najczęściej promieniami X, czyli takimi samymi, jak w RTG). W efekcie komórki nowotworowe są niszczone. Jest stosowana uzupełniająco zarówno przy raku drobnokomórkowym, jak i nie drobnokomórkowym. Może być stosowana także jako leczenie paliatywne, w celu uśmierzania bólu (zwłaszcza przy przerzutach do kości).

Najczęściej lekarze decydują się na terapię skojarzoną – czyli połączenie dwóch lub trzech spośród wyżej wymienionych metod. Daje to największą szansę na efektywne leczenie i osiągnięcie remisji.

Naukowcy cały czas pracują nad alternatywnymi metodami leczenia nowotworów, które byłyby jeszcze skuteczniejsze a przy tym łagodniejsze od chemioterapii i radioterapii. Szczególnie obiecujące wydają się leki ukierunkowane molekularnie oraz leki immunoterapeutyczne, ale obecnie może z nich korzystać tylko niewielki odsetek chorych (np. leki ukierunkowane molekularnie działają tylko na pewien typ raka nie drobnokomórkowego, charakteryzujący się mutacją określonego genu, co w praktyce oznacza maksymalnie 8% wszystkich chorych na nowotwór płuc). Jednak jak już wcześniej podkreślałam, postępy w tym obszarze medycyny zachodzą bardzo szybko, dlatego możemy się spodziewać kolejnych odkryć prowadzących do powstawania jeszcze skuteczniejszych terapii.

Rak płuc widoczny na zdjęciu rentgenowskim.

Jakie są przyczyny raka płuc?

Nowotwory są obecnie uważane za chorobę cywilizacyjną. Oznacza to, że choruje na nie coraz więcej osób. Paradoksalnie może to być powód do optymizmu. Częstotliwość zachorowań oznacza bowiem, że naukowcy i lekarze intensywnie pracują nad coraz skuteczniejszymi metodami diagnostyki i leczenia. Czynniki sprzyjające rozwojowi nowotworów nazywane są kancerogenami.

Wśród kancerogenów można wyróżnić czynniki:

• genetyczne: niektóre nowotwory mogą być dziedziczne. Odziedziczenie pewnych mutacji może nawet dwukrotnie zwiększać ryzyko zachorowania na pewne typy raka płuc;
• środowiskowe: spotykamy się z nimi w domu, w miejscu pracy czy w najbliższej okolicy. Mogą na nas oddziaływać przez wiele lat albo jednorazowo (np. na skutek jakiejś katastrofy). Tych czynników jest najwięcej. Są to np. wirusy i bakterie, chemikalia, leki, urazy mechaniczne, promieniowanie jonizujące ale też zanieczyszczenia powietrza, gleby i wody oraz dodatki do żywności;
• związane ze stylem życia: w ich przypadku można mówić, że na raka pracujemy sobie sami. Jest to przede wszystkim nieodpowiednia dieta, brak aktywności fizycznej oraz używki.

Rak płuca niemal automatycznie kojarzy nam się z paleniem papierosów. Jest to oczywiście generalizacja – nie każdy palacz będzie miał raka i odwrotnie – wielu pacjentów nigdy nawet nie próbowało papierosów. A jednak w przypadku raka płuc rzeczywiście największym czynnikiem ryzyka jest palenie papierosów. Wśród 10 najczęściej występujących na świecie typów nowotworów aż 8 związanych jest z paleniem tytoniu. Nałóg ten odpowiada za ok. 30% zgonów nowotworowych. Oprócz raka płuc, paląc narażamy się także na raka jamy ustnej, raka gardła i raka krtani.

Rak płuc – przyczyny inne niż aktywne palenie:

• palenie bierne: pamiętaj, że paląc papierosy, szkodzisz nie tylko sobie, ale też swoim bliskim. Szacuje się, że bierne palenie jest przyczyną ok. 1/3 nowotworów złośliwych płuc u osób niepalących ale mieszkających z palaczami. Sama pamiętam, że świadomość osób w latach 90-tych o paleniu papierosów była znikoma a ja sama doświadczyłam palenia papierosów przez rodziców w samochodzie, kuchni i innych miejscach, w których my przebywaliśmy jako dzieci. Przez to jesteśmy teraz w grupie osób podwyższonego ryzyka.
• zanieczyszczenie powietrza: znajdujące się w smogu pyły zawieszone PM10 i PM2.5 powodują liczne poważne choroby płuc (m.in. astmę i POChP), jak również zwiększają ryzyko rozwinięcia się nowotworu tego organu;
• ekspozycja zawodowa: niektóre osoby narażone są na kancerogeny w związku z pracą zawodową. Są to np. pracownicy zdejmujący azbest z dachów, personel medyczny mający do czynienia z promieniowaniem jonizującym.

Profilaktyka raka płuc – co zrobić, żeby nie zachorować?

Biorąc pod uwagę kiepskie statystyki, lekarze coraz częściej głownią się nie nad tym, jak wykryć raka płuc, ale raczej jak nie dopuścić do zachorowania. Ponieważ nowotwór płuc jest szczególnie mocno powiązany z czynnikami środowiskowymi, a nie genetycznymi, w jego przypadku działania profilaktyczne naprawdę mają szansę przynieść spektakularne efekty.

Jak ochronić się przed rakiem płuc?

• rzuć palenie: pamiętaj, że to właśnie kancerogeny obecne w dymie papierosowym odpowiadają za zdecydowaną większość zachorowań!
• unikaj palaczy: wśród pacjentów są niestety również bierni palacze, skrzywdzeni przez palących najbliższych. Nie narażaj swojej rodziny na raka a jeśli to Ty jesteś biernym palaczem – podejmij kroki mające na celu unikanie osób palących. Pamiętaj: lepiej żyć samodzielnie, niż umrzeć przy palącym partnerze. Miłość niestety nie chroni przed rakiem;
• zabezpieczaj się przed smogiem: kup oczyszczacz powietrza do domu a w sezonie grzewczym nie wstydź się chodzić po ulicach w maseczce z filtrem. Jak wyżej – lepiej być wytykanym palcami na ulicy niż w trumnie;
• prowadź zdrowy tryb życia: to zalecenie brzmi jak banał, ale naprawdę warto się do niego stosować. Im zdrowszy organizm tym większą ma on szansę obronić się przed rakiem a w razie zachorowania – lepiej znieść terapię i uzyskać remisję (czyli cofnięcie się objawów choroby, które nie jest tożsame z całkowitym wyleczeniem).

Rak płuca – FAQ     

Czy rak płuc boli?

To zależy. Sam nowotwór nie daje takich objawów, ale ból może być spowodowany np. naciekaniem guza na okoliczne tkanki czy uciskiem związanym z jego rośnięciem. Boleć mogą także narządy, do których zawędrowały już przerzuty.

Ile się żyje z rakiem płuc?

Jeszcze raz muszę odpowiedzieć – to zależy. W Polsce pacjenci często zgłaszają się do lekarza dopiero w 3 a nawet 4 stadium raka płuc, gdy terapia jest trudniejsza. Jednocześnie wcześnie wykryty i prawidłowo leczony rak płuc może zostać trwale usunięty.

Czy sarkoidoza płuc to rak?

Nie. Sarkoidoza to choroba płuc o podłożu autoimmunologicznym. W jej przebiegu organizm atakuje własne tkanki, co objawia się powstawaniem małych guzków. Mogą się one pojawić zarówno w płucach, jak i w innych organach.

Czy niedodma płuc to rak?

Nie. Niedodma, czyli bezpowietrzność, to stan, w którym płuca nie są w pełni wypełnione powietrzem. Najczęściej dochodzi do niej na skutek niedrożności oskrzela albo ucisku. Niedodma jest jednym z objawów raka płuc oraz innych chorób płuc.

Czy rozedma płuc to rak?

Nie. Jest to choroba płuc, w której dochodzi do poszerzenia pęcherzyków płucnych. Prowadzi ona do niszczenia tkanki płuc. Jedną z przyczyn rozedmy jest palenie papierosów – podobnie jak w przypadku raka płuca.

Czy zmiany drobnoguzkowe płuc to rak?

Nie. Guzki w płucach mogą być objawem zarówno raka, jak i innych chorób płuc. Charakter guzków może określić wyłącznie lekarz.

Czy zwłóknienie płuc to rak?

Nie. Jest to zbliznowacenie płuc, które powstało w konsekwencji stanu zapalnego. Włóknienie płuc jest jednak czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu.

Źródła:

1. https://www.cancer.org/cancer/types/lung-cancer/about/key-statistics.html
2. https://www.cancerresearchuk.org/health-professional/cancer-statistics/world  wide-cancer
3. https://nio.gov.pl/raport-nowotwory-zlosliwe-w-polsce-w-2022-roku/
4. https://www.oecd.org/content/dam/oecd/pl/publications/reports/2025/02/eu-country-cancer-profile-poland-2025_887fc266/dbc6b1f7-pl.pdf