Rak płaskonabłonkowy skóry in situ (choroba Bowena)

Szybkie wykrycie nowotworów skóry, znacząco zwiększa szanse na trwałe wyleczenie. To dlatego tak ważne jest wykonywanie badań profilaktycznych – w tym badania znamion i konsultowania z lekarzem wszelkich niepokojących zmian skórnych. Rak płaskonabłonkowy skóry in situ to nieinwazyjna forma nowotworu, który nie nacieka jeszcze głębszych warstw. Co to oznacza dla pacjentów? Czym charakteryzuje się ten typ nowotworu? Jak go wykryć i jak wygląda leczenie?

Czym jest rak płaskonabłonkowy skóry in situ?

Jak już wspomniałam, rak płaskonabłonkowy skóry in situ oznacza formę nieinwazyjną – zwykle jest to po prostu stan przednowotworowy lub nowotwór płaskonabłonkowy skóry na wczesnym etapie, który nie nacieka jeszcze głębszych warstw skóry. Zmiany tego typu powstają z komórek nabłonka, zazwyczaj rosną powoli i dość często zbudowane są z komórek ulegających rogowaceniu.

Warto wiedzieć: łacińskie określenie „in situ” można przetłumaczyć jako „na miejscu”. Jest ono stosowane w onkologii do rozróżniania bardzo wczesnych zmian nowotworowych, które występują wyłącznie miejscowo, nie naciekają innych tkanek i nie tworzą jeszcze przerzutów.

Nowotwór płaskonabłonkowy skóry in situ bywa niekiedy określany mianem „choroby Bowena” – niektórzy używają tych nazw wymiennie. Nazwa ta pochodzi od nazwiska amerykańskiego dermatologa (Johna Bowena), który jako pierwszy opisał przypadki pacjentów z przewlekłymi, nietypowymi zmianami naskórkowymi (czerwonymi, łuszczącymi się

plamami), które rosną powoli i nie naciekają głębszych warstw.

Przyczyny rozwoju raka płaskonabłonkowego in situ

Choroba Bowena to nowotwór skóry rozwijający się w wyniku niekontrolowanego wzrostu atypowych komórek skóry. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest uszkodzenie DNA komórek skóry, a do tego może dochodzić pod wpływem różnych czynników – oto najważniejsze z nich:

• Wpływ promieniowania UV – niestety promieniowanie UVB ma destrukcyjny wpływ na DNA komórek skóry, w tym keranocytów. Uszkodzenia kumulują się i z czasem mogą prowadzić do występowania zmian nowotworowych. Szczególnie groźna jest ekspozycja długotrwała na naturalne promieniowanie UV oraz korzystanie z solarium.
• Wiek – choroba występuje najczęściej u osób po 60. roku życia. Z czasem zdolność skóry do naprawy uszkodzeń w DNA komórek maleje.
• Osłabienie układu odpornościowego – odgrywa on bardzo ważną rolę w eliminowaniu komórek z uszkodzonym DNA. Gdy jest osłabiony (na przykład u osób w podeszłym wieku lub też u pacjentów po przeszczepach), nieprawidłowe komórki mogą się łatwo rozrastać.
• Uwarunkowania genetyczne – niektóre rzadkie schorzenia genetyczne mogą zaburzać procesy naprawcze DNA oraz prawidłowy cykl komórkowy, przez co zwiększają ryzyko zachorowania na różne rodzaje nowotworów – w tym nowotwory skóry.

Dodatkowo czynnikami ryzyka są: przewlekłe uszkodzenia i stany zapalne skóry, ekspozycja na czynniki chemiczne, historia nowotworów skórnych w wywiadzie rodzinnym, a nawet zakażenie HPV – może wpłynąć na rozwój erytoplazji Queyrata (to również nowotwór o podobnych cechach, co choroba Bowena, ale występujący w okolicach genitaliów).

Objawy raka płaskonabłonkowego skóry in situ

Choroba Bowena nie ma charakterystycznych objawów, które od razu sugerowałyby proces nowotworowy – jej objawem jest zmiana skórna (zazwyczaj pojedyncza), którą jednak łatwo pomylić z innymi schorzeniami dermatologicznymi (na przykład z łuszczycą).

Jak wyglądają rak płaskonabłonkowy skóry in situ?

• Zwykle ma formę czerwonej zmiany skórnej.
• Zmiany te mogą być szorstkie, łuszczące się, a często również wyczuwalne są na nich grudki.
• Zmiany są dobrze odgraniczone.
• Ich kształt może być regularny lub nieregularny.
• Średnica zmian zwykle wynosi od kilku milimetrów do nawet kilku centymetrów.

Nowotwór płaskonabłonkowy skóry in situ zwykle pojawia się na eksponowanych obszarach skóry (na twarzy, dłoniach, przedramionach lub łydkach). Rzadkim rodzajem tego nowotworu jest wspomniana już erytroplazja Queyrata, która jest ulokowana na obszarze genitaliów, ma ciemnoczerwony kolor i może być aksamitna w dotyku.

Jak zbadać chorobę Bowena?

Jak wspomniałam, rak skóry płaskonabłonkowy in situ może być mylony z innymi schorzeniami dermatologicznymi. Z tego względu osoby, które dostrzegają u siebie nowe, nietypowe lub zmieniające swój wygląd zmiany skórne, koniecznie powinny odwiedzić dermatologa, by je przebadać.

Proces diagnostyczny w chorobie Bowena obejmuje:

• Badanie dermatologiczne zmian skórnych.

• Dermatoskopię, czyli oglądanie zmiany w dużym powiększeniu.

• Biopsję zmiany pozwalająca na wykonanie badania histopatologicznego.

Jeżeli wyniki tych badań będą niejednoznaczne, diagnostyka może zostać rozszerzona o dodatkowe badania obrazowe oraz z krwi. Na etapie diagnostyki bardzo ważne jest wykluczenie innych przyczyn występowania atypowych zmian skórnych – szczególnie innych typów nowotworów: raka podstawnokomórkowego oraz raka płaskonabłonkowego inwazyjnego.

Rak płaskonabłonkowy in situ a rak podstawnokomórkowy skóry

Choć oba typy raka skóry należą do nieczerniakowych nowotworów skóry, różnią się między sobą w kilku kluczowych aspektach: pochodzeniem komórkowym, inwazyjnością, wyglądem klinicznym i częstością występowania.

1. Pochodzenie i typ komórek

• Rak płaskonabłonkowy in situ (choroba Bowena) wywodzi się z komórek płaskonabłonkowych naskórka. Jest to wczesna postać raka, ograniczona do naskórka – bez naciekania w głąb skóry.

• Rak podstawnokomórkowy (BCC) powstaje z komórek warstwy podstawnej naskórka lub mieszków włosowych. Jest nowotworem miejscowo złośliwym, który może naciekać otaczające tkanki, ale bardzo rzadko daje przerzuty.

2. Inwazyjność

• Rak płaskonabłonkowy in situ jest nieinwazyjny, czyli nie przekracza granicy błony podstawnej skóry.

• Rak podstawnokomórkowy jest inwazyjny, co oznacza, że może wnikać w głębsze warstwy skóry i niszczyć lokalne struktury.

3. Wygląd zmian skórnych

• Rak płaskonabłonkowy in situ objawia się jako czerwone, łuszczące się, dobrze odgraniczone plamy – często mylone z egzemą lub łuszczycą.

• Rak podstawnokomórkowy wygląda zazwyczaj jak perłowy guzek z widocznymi naczynkami, czasem z owrzodzeniem w centrum.

4. Częstość występowania

• Rak płaskonabłonkowy in situ jest stosunkowo rzadki.

• Rak podstawnokomórkowy to najczęstszy nowotwór skóry, stanowiący nawet 70–80% wszystkich przypadków raka skóry.

5. Rokowania i leczenie

• Oba nowotwory mają bardzo dobre rokowania, o ile zostaną wcześnie rozpoznane i leczone.

Jak wygląda leczenie raka płaskonabłonkowego skóry in situ?

Nieinwazyjny nowotwór skóry płaskonabłonkowy może rozwinąć się do formy inwazyjnej, jeśli zostanie zbagatelizowany. Zmianę skórną należy usunąć w całości, a cel ten można osiągnąć na różne sposoby. Najczęściej stosowane metody:

• Zabieg chirurgiczny – polega na usunięciu zmiany wraz z marginesem zdrowych tkanek. Chirurgiczne usunięcie zmiany nowotworowej zapewnia wysoką skuteczność oraz umożliwia przekazanie materiału do dalszych badań histopatologicznych.

• Krioterapia – zabieg polega na wymrożeniu zmian skórnych.

• Terapia fotodynamiczna – polega na użyciu substancji światłoczułej na obszarze zmiany, która jest następnie poddawana naświetlaniu, co prowadzi do zniszczenia komórek. Metoda ta stosowana jest głównie w sytuacjach, gdy zmiany nie można usunąć w tradycyjny sposób.

Inne sposoby leczenia to substancje podawane miejscowo, laseroterapia i radioterapia.

Rokowania choroby Bowena

Zdiagnozowany nowotwór to dla wielu osób poważny cios i źródło ogromnych obaw, co jest w pełni zrozumiałe. Jeśli jednak zdiagnozowano u Ciebie lub bliskiej Ci osoby chorobę Bowena i martwi Cię to, czy rak in situ jest wyleczalny, weź głęboki oddech i przyjrzyj się rokowaniom:

• Choroba Bowena ma dobre rokowania, ponieważ rak in situ to nowotwór nieinwazyjny.

• Ryzyko przekształcenia się tego rodzaju raka w formę inwazyjną wynosi 3-5% i dotyczy głównie sytuacji, w których nie zostanie podjęte leczenie.
• Zabieg usunięcia zmiany zwykle wystarcza, by zażegnać niebezpieczeństwo.
• Po usunięciu zmiany zazwyczaj nie jest potrzebne żadne leczenie uzupełniające (np. radioterapia czy chemioterapia).

Jeśli wykryto u Ciebie ten typ nowotworu i potrzebujesz porady lub otuchy, zawsze możesz liczyć na grupę wsparcia serwisu Onkopedia. Wymiana doświadczeń z innymi pacjentami i pacjentkami naprawdę bywa kojąca, wartościowa i pomocna. Dzięki temu możesz poznać historie innych osób i spojrzeć na swoją sytuację z nowej perspektywy.

Profilaktyka raka płaskonabłonkowego skóry

Lepiej zapobiegać niż leczyć – ta maksyma zawiera w sobie ogrom prawdy, którą staram się przekazać wszystkim swoim pacjentom. Ryzyko rozwoju wielu chorób (nie tylko nowotworowych) można ograniczać poprzez odpowiednią profilaktykę.

Jeśli chodzi o nowotwory skóry, najważniejsze, co można zrobić, to ograniczyć ekspozycję skóry na promieniowanie UV. To działanie profilaktyczne, które naprawdę istotnie zmniejsza ryzyko wystąpienia raka płaskonabłonkowego skóry, jak również czerniaka czy raka podstawnokomórkowego. To właśnie promieniowanie UV prowadzi do uszkodzeń w DNA komórek skóry, co może przyczynić się do powstania nowotworów. Nie opalaj się więc, a jeśli przebywasz w nasłonecznionym miejscu, koniecznie stosuj kremy z wysokim filtrem. Nie korzystaj z solarium i regularnie badaj znamiona skórne. Rozważ wykonywanie fotodokumentacji zmian skórnych – w ten sposób możesz obserwować ich ewentualną ewolucję w czasie. Jeśli zauważysz nowe znamiona lub zmieniony wygląd dotychczasowych, odwiedź dermatologa. Prowadź zdrowy i aktywny tryb życia oraz wzmacniaj swoją odporność.