Najczęstsze objawy raka – na co zwrócić uwagę i kiedy udać się do lekarza?

Wczesne wykrycie nowotworu może mieć istotne znaczenie dla skuteczności jego leczenia – stąd też tak ważna jest czujność onkologiczna wśród pacjentów i lekarzy. Choć w wielu przypadkach pierwsze objawy raka mogą być niespecyficzne i trudne do zauważenia, to jednak samoobserwacja i regularne wykonywanie badań profilaktycznych pomagają w szybkim wykryciu wielu nieprawidłowości.

Pierwsze objawy raka

Objawy raka mogą być trudne do zauważenia w początkowej fazie choroby – często nie są wystarczająco specyficzne. Bóle brzucha, problemy ze snem lub przewlekłe zmęczenie – tego typu dolegliwości bardzo często kojarzą się z przemęczeniem, błędami dietetycznymi lub stresem. Niektóre nowotwory w ogóle nie dają o sobie znać przez dłuższy czas – właśnie z tego względu tak ważne jest nie tylko konsultowanie odczuwanych dolegliwości, ale też wykonywanie badań profilaktycznych.

Leczenie nowotworów na wczesnym etapie choroby zwykle jest skuteczniejsze – gdy zmiany są niewielkie, miejscowe i bez przerzutów zazwyczaj łatwiej je usunąć w całości lub skutecznie leczyć innymi metodami. Nie oznacza to oczywiście, że zaawansowanych zmian nie można już wyleczyć – podkreślę to bardzo wyraźnie: rokowania podawane są w oparciu o statystyki, a te tworzą przecież sami pacjenci. Niektórzy żyją o wiele dłużej niż najśmielsze prognozy. Mamy też do dyspozycji coraz nowocześniejsze terapie.

10 objawów nowotworów, których nie należy bagatelizować

1. Niezamierzona utrata masy ciała pomimo braku radykalnych zmian w trybie życia i sposobie odżywiania.
2. Dolegliwości ze strony układu pokarmowego – w szczególności: trudności w przyjmowaniu pokarmów i napojów, uczucie pełności w nadbrzuszu lub podbrzuszu, zmiana rytmu wypróżnień, przewlekłe zaparcia lub biegunki, obecność krwi w stolcu.
3. Podwyższona temperatura – na przykład przewlekły stan podgorączkowy.
4. Nowe zmiany skórne, guzki lub nacieki a także zmiany w wyglądzie istniejących znamion.
5. Ból o niewyjaśnionych przyczynach – szczególnie odczuwalny przez dłuższy czas.
6. Zauważalny spadek odporności – nawracające infekcje, uczucie osłabienia, problemy ze snem.
7. Problemy z drogami oddechowymi – na przykład występujący przewlekle kaszel, chrypa, duszności.
8. Nieuzasadnione krwawienia lub wycieki – na przykład z dróg rodnych, znamion, brodawek.
9. Zaburzenia świadomości, apatia, napady padaczkowe.
10. Niegojące się rany lub owrzodzenia.

Charakterystyczne objawy nowotworów kobiecych

Ryzyko rozwoju poszczególnych rodzajów nowotworu może być uzależnione od płci. U kobiet są to nowotwory endometrium, jajników i szyjki macicy.

Oto najczęstsze objawy nowotworów kobiecych:

• Rak piersi: każda nietypowa zmiana w wyglądzie piersi i brodawek powinna być sygnałem do konsultacji z lekarzem. Należy zwrócić uwagę na: wyczuwalne guzki, zgrubienia, wypukłości, zmianę koloru piersi lub brodawek, a także na ewentualne dolegliwości bólowe. Sygnałem alarmowym jest także asymetria piersi lub brodawek, wciągnięcie brodawki, zmiana jej koloru, ból, wysięk lub przewlekły świąd. Niepokojącym sygnałem są również powiększone węzły chłonne pod pachami.
• Rak szyjki macicy, endometrium i jajnika: sygnałem nieprawidłowości ze strony układu rozrodczego są wszelkie nietypowe krwawienia (pomiędzy miesiączkami lub w okresie po menopauzie) i upławy, ból i uczucie pełności w podbrzuszu, bóle miednicy, wzdęcia i uczucie pełności, zaburzenia trawienne bez wyraźnej przyczyny ze strony układu pokarmowego.

Typowe symptomy męskich nowotworów

Do nowotworów występujących jedynie u mężczyzn należą: rak prostaty, rak jądra, a także rak prącia.

• Wczesne objawy raka prostaty obejmują: zaburzenia w oddawaniu moczu (częsta potrzeba jego oddawania, osłabiony lub przerywany strumień, trudności w rozpoczęciu lub zakończeniu oddawania moczu) oraz uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza. W późniejszym etapie choroby mogą pojawić się nasilone problemy z oddawaniem moczu, problemy z erekcją, obecność krwi w moczu lub nasieniu, dolegliwości bólowe.
• Symptomy nowotworów jąder i prącia: każda zmiana w wyglądzie lub strukturze jądra lub prącia powinna być konsultowana z lekarzem. Do niepokojących sygnałów należą: guzki (zarówno bolesne, jak i bezbolesne), powiększenie lub pomniejszenie jądra, uczucie ciężkości w okolicy jądra, ból i uczucie ciągnięcia w okolicy jąder i pachwin. W przypadku prącia należy zwracać uwagę na wszelkie niegojące się zmiany i zgrubienia, a także na dolegliwości bólowe.

Moja rada: nie bagatelizuj symptomów. Zachowaj czujność onkologiczną!

Chociaż to specjalistyczne badania i konsultacje stanowią podstawę diagnostyki nowotworów, to jednak nic nie zastąpi czujności onkologicznej samego pacjenta. Jeśli dostrzegasz u siebie jakiekolwiek niepokojące zmiany, nie zwlekaj z wizytą u lekarza.

Czujność onkologiczna to coraz częściej stosowany termin – rozumiemy pod tym pojęciem zwracanie szczególnej uwagi na niepokojące zmiany i wczesne symptomy, które mogą świadczyć o rozwijającej się chorobie. Zalecam zachowywanie tej czujności pacjentom, ale też stawiam nacisk na unikanie niepotrzebnego stresu i na to, by nie snuć najgorszych scenariuszy – nie każdy ból, zmiana skórna lub nawet guzek to objaw nowotworu. Niepokojące symptomy trzeba po prostu weryfikować, by rozróżnić niegroźne zmiany od tych, które rzeczywiście wymagają pilnego leczenia.

Jak rozmawiać z lekarzem o swoich obawach?

Wielu pacjentów i pacjentek odczuwa stres przed wizytą i rozmową z lekarzem. Niektórzy wstydzą się rozmawiać o swoich obawach. Tymczasem to właśnie rzeczowa rozmowa ze specjalistą może pomóc w rozwianiu wątpliwości. Jeśli z jakiegoś powodu czujesz, że może rozwijać się u Ciebie nowotwór, opowiedz lekarzowi o swoich symptomach.

Często radzę pacjentom, by przygotowali się do takiej rozmowy – zanotuj wszystkie odczuwane objawy, odśwież sobie medyczną historię rodzinną. Podczas rozmowy z lekarzem, korzystaj z notatek, a jeśli coś jest dla Ciebie niezrozumiałe, poproś o dodatkowe wyjaśnienia.

Profilaktyka – jak zmniejszyć ryzyko rozwoju raka?

Nie bez powodu tak wielu lekarzy namawia swoich pacjentów do prowadzenia zdrowego trybu życia i do regularnego wykonywania badań profilaktycznych.

Podstawowe badania, które warto wykonywać regularnie

• Badania laboratoryjne z krwi, moczu i kału – wszelkie odchylenia od normy powinny skłaniać do pogłębienia diagnostyki.
• Badanie markerów nowotworowych – ich podwyższony poziom może, ale nie musi sugerować rozwijającego się nowotworu. Zwykle zleca się je, gdy pacjent ma niepokojące objawy lub znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia nowotworu.
• Cytologia – niezwykle istotne badanie profilaktyczne, które pozwala na wczesną diagnostykę raka szyjki macicy. Powinno się je wykonywać raz do roku.
• Podstawowe badania obrazowe – zwykle raz na kilka lat zaleca się wykonanie RTG klatki piersiowej. Kobiety raz do roku powinny wykonywać badanie USG dopochwowe, a także USG piersi lub mammografię. Mężczyźni powinni regularnie wykonywać USG prostaty i jąder.

Poza powyższymi badaniami, bardzo ważne jest również samobadanie przez pacjentów i pacjentki. Warto obserwować swoje ciało, skórę, znamiona, badać dotykowo piersi oraz jądra.

Styl życia a ryzyko zachorowania

Siedzący tryb życia, brak aktywności, stosowanie używek i spożywanie wysoko przetworzonej żywności to jedne z poważnych czynników ryzyka rozwoju nowotworów – na przykład przewodu pokarmowego. Choć prowadzenie zdrowego stylu życia nie daje gwarancji długowieczności, istotnie zmniejsza ryzyko zachorowania. Warto więc:

• Odżywiać się zdrowo – wykluczyć z diety niezdrowe tłuszcze i żywność wysoko przetworzoną.
• Ograniczyć używki – najlepiej całkowicie eliminując palenie papierosów oraz spożywanie alkoholu.
• Regularnie podejmować aktywność fizyczną – nie muszą to być intensywne ćwiczenia, ale choćby spacery, jazda na rowerze lub pływanie.
• Wysypiać się, relaksować i zachowywać zdrowy balans pomiędzy pracą, obowiązkami i czasem na odpoczynek.

Co zrobić po zauważeniu objawów nowotworu?

„Czuję, że mam raka. Co dalej?” Takie pytania często kołatają się w głowach pacjentów, którzy często nie wiedzą, od czego zacząć diagnostykę i do jakiego specjalisty się umówić. Tymczasem swoje pierwsze kroki warto skierować do lekarza rodzinnego.

Lekarz rodzinny nie zajmuje się leczeniem nowotworów, ale to właśnie on zna pacjenta najlepiej, posiada również obszerną wiedzę i uprawnienia, by pokierować pacjenta do wybranych specjalistów oraz na niektóre badania. Lekarz rodzinny może również założyć zieloną kartę szybkiej diagnostyki i leczenia onkologicznego (DILO), która realnie przyspiesza dostęp do badań i terminów wizyt u specjalistów. Zarówno podczas wizyty u lekarza rodzinnego, jak i w trakcie konsultacji specjalistycznej, lekarz będzie potrzebował informacji o:

• Niepokojących symptomach i momencie ich zauważenia.
• Historii medycznej rodziny – czy ktoś z najbliższych chorował na nowotwory, a jeśli tak, to na jakie.
• Trybie życia, stosowanych używkach i potencjalnych czynnikach ryzyka – przykładowo palacz jest bardziej narażony na rozwój nowotworu płuc niż osoba, która nie pali czynnie ani biernie.

Kalendarz badań profilaktycznych dla różnych grup wiekowych

We wczesnej diagnostyce nowotworów podstawą są badania profilaktyczne. Należy je wykonywać z zalecaną regularnością, ale też uwzględniając swoją indywidualną historię medyczną i rodzinną – osoby obciążone wyższym ryzykiem zachorowania na nowotwór określonego typu powinny wykonywać badania zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego.

Badania profilaktyczne 20+ powinny obejmować:

• Badania laboratoryjne: morfologia, OB, CRP, lipidogram, glukoza, badanie moczu.
• Pomiar ciśnienia krwi.
• USG piersi u kobiet.
• Cytologia u kobiet.
• Badanie znamion skórnych.
• Badania okulistyczne.
• Kontrola masy ciała.

Wymienione badania warto wykonywać raz do roku. Dodatkowo kobiety powinny przeprowadzać co miesiąc samobadanie piersi, a mężczyźni samobadanie jąder. Już po dwudziestym roku życia należy wykonywać profilaktyczne USG jamy brzusznej oraz RTG klatki piersiowej raz na pięć lat.

Badania profilaktyczne 40+ powinny obejmować wszystkie badania zalecane osobom w niższym przedziale wiekowym oraz:

• USG tarczycy – raz na 5 lat.
• EKG – raz na 3 lata.
• Gastroskopia – raz na 5 lat.
• Test na krew utajoną w kale – raz na 5 lat.
• Mammografia u kobiet – raz na 2 lata.

Badania profilaktyczne 50+ powinny obejmować wszystkie badania zalecane osobom w niższych przedziałach wiekowych oraz dodatkowo:

• Kolonoskopia – raz na pięć lat.
• Elektrokardiogram – raz do roku.
• Oznaczenie poziomu hormonów tarczycy oraz płciowych – raz na kilka lat.
• Oznaczenie antygenu PSA u mężczyzn – raz do roku.
• Badanie jąder przez lekarza – raz na trzy lata.

Czas na krótkie podsumowanie: objawy raka mogą być niespecyficzne – szczególnie na początku choroby. Polecam jednak bacznie obserwować swój organizm, wykonywać badania profilaktyczne, a w razie zauważenia nieprawidłowości, skonsultować się z lekarzem rodzinnym.