Rak piersi stanowi nawet 22% przypadków zachorowania na nowotwór złośliwy u kobiet w Polsce – wcześnie wykryty daje jednak zazwyczaj bardzo dobre rokowania. Jako lekarz nieustannie przypominam moim pacjentkom, jak ważne są badania profilaktyczne. Jednym z nich jest mammografia – nieinwazyjne i bezbolesne badanie, które przyczynia się do uratowania życia wielu kobiet. Co to jest mammografia? Kto powinien ją wykonać? Jak wygląda samo badanie? Czy mammografia jest szkodliwa? Postaram się rozwiać wszystkie wątpliwości!
Mammografia ( badania obrazowe piersi) – co to takiego?
Badanie mammograficzne to podstawowe badanie obrazowe, które wykonuje się w celu oceny budowy piersi. Mammografia jest bezbolesna, nieinwazyjna i trwa zaledwie kilkanaście minut. Badanie to pozwala na wykrycie raka piersi we wczesnym stadium choroby – obecnie stosowana mammografia cyfrowa pozwala rozpoznać nawet bardzo małe zmiany, których wielkość nie przekracza kilku milimetrów.
Warto wiedzieć…
Skuteczność badania mammograficznego w wykrywaniu nowotworów złośliwych wynosi nawet 80-95%!
Mammografia oznaczana jest jako MMG lub MRTG i często nazywana jest rentgenem piersi lub prześwietleniem piersi. Badanie wykonuje się dla jednej lub obydwu piersi. Procedura wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie i ma najwyższą czułość u kobiet z budową piersi tłuszczową i tłuszczowo-gruczołową. Z tego powodu w przypadku młodszych pacjentek znacznie częściej wykonujemy USG piersi.
Rodzaje mammografii
Jedną z bardziej nowoczesnych metod obrazowania piersi jest mammografia spektralna, którą przeprowadza się po podaniu pacjentce kontrastu. W ten sposób uzyskujemy dwa rodzaje obrazów do oceny. Pierwszy obraz to widok z klasycznej mammografii, drugi zaś to obraz wzmocnienia kontrastowego. Mammografia spektralna to alternatywa dla rezonansu magnetycznego piersi.
Od niedawna dostępna jest także mammografia w wersji 3D. Badanie to nazywane jest tomosyntezą i umożliwia uzyskanie trójwymiarowego obrazu gruczołów sutkowych. Mammografia 3D jest znacznie bardziej czuła w wykrywaniu zmian nowotworowych niż klasyczne badanie mammograficzne.
Wskazania do badania – kiedy robić mammografię?
Mammografia to badanie przesiewowe, które należy wykonywać cyklicznie. Profilaktyka jest niezwykle ważna, dlatego na badanie kieruję pacjentki przed 45. i powyżej 75. roku życia. Pacjentkom należącym do tych grup wpisuje skierowanie na badanie. Mammografia bez skierowana przysługuje z kolei kobietom w wieku od 45 do 74 lat (w tej grupie wiekowej zachorowalność na raka piersi jest największa). Moim pacjentkom zalecam by stawiały się na takie badanie co najmniej raz na dwa lata.
Wskazaniami do wykonania mammografii są również niepokojące objawy, takie jak:
- bóle i tkliwość piersi,
- wyciek z brodawki,
- podejrzane zmiany w obrębie sutka (guz, asymetria, wciągnięcie brodawki),
- pieczenie lub świąd brodawki.
Badania profilaktyczne raka piersi dobrze jest rozpocząć w młodym wieku, najlepiej już po ukończeniu 20. roku życia. Zalecam swoim pacjentkom, by zgłaszały się na mammografię najlepiej raz w roku. Przypominam im też o samobadaniu piersi, które mogą wykonywać na przykład pod prysznicem.
Mammografia – jak wygląda?
Wiele pacjentek, które są jeszcze przed pierwszym badaniem tego typu, pyta mnie, jak wygląda mammografia. Interesuje je też kwestia dotycząca przygotowania do mammografii. Samo badanie trwa kilkanaście minut i odbywa się na stojąco. W pierwszej kolejności proszę pacjentkę o zdjęcia górnej części garderoby i ustawienie się przed urządzeniem do wykonywania badania mammograficznego. Na płycie należy ułożyć najpierw jedną, a później drugą pierś. W czasie badania pierś jest delikatnie dociskana drugą płytą. Na tej podstawie wykonuje się prześwietlenie piersi, którego wynik pacjentka otrzymuje na nośniku (zwykle jest to płyta CD).
Samo badanie jest bezbolesne, jednak u niektórych pacjentek może powodować lekki dyskomfort. Zalecam moim pacjentkom, by stawiały się na badanie po miesiączce, ale nie w trakcie owulacji (o ile są jeszcze przed menopauzą). W pierwszej fazie cyklu piersi są mniej obrzęknięte i znacznie lepiej reagują na nacisk podczas badania.
Pamiętaj, że…
Jedynym przeciwwskazaniem do wykonania mammografii jest ciąża. Jeśli podejrzewasz ciążę, to poinformuj o tym personel medyczny!
Jak powinno wyglądać przygotowanie do mammografii?
Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Pacjentka nie musi odstawiać przyjmowanych leków i być na czczo. Wybierając się na wizytę, dobrze jest mieć ze sobą wyniki poprzednich badań piersi – na przykład w formie dokumentacji fotograficznej (płyta CD, wydruk zdjęcia).
Warto wiedzieć…
W przypadku mammografii spektralnej należy przed badaniem dobrze nawodnić organizm i ograniczyć spożywanie posiłków przez co najmniej 4 godzin przed wizytą.
Czy mammografia jest szkodliwa?
Wielokrotnie w swojej praktyce lekarskiej spotkałam się ze stereotypami dotyczącymi mammografii. Według jednej z takich opinii, badanie to jest szkodliwe. W tym miejscu muszę obalić ten mit! Mammografia to powszechnie stosowane badanie, które jest uważane za bezpieczne. Podczas jego wykonywania pacjentki są poddawane promieniowaniu jonizującemu, jednak jest to niewielka dawka. Korzyści w tym przypadku są jednak znacznie większe – mammografia pozwala wykryć niepokojące zmiany we wczesnym etapie choroby. To z kolei pozwala na szybkie wdrożenie leczenia, co znacznie podnosi rokowania w przypadku pacjentek ze zdiagnozowanym rakiem piersi.
Gdzie wykonać mammografię?
- Placówki NFZ: Wiele szpitali, przychodni specjalistycznych oraz centrów diagnostyki obrazowej w całej Polsce oferuje bezpłatną mammografię. Można sprawdzić placówki realizujące program NFZ.
- Mammobusy: W ramach programów profilaktycznych dostępne są również mammobusy, które dojeżdżają do różnych miejscowości. Harmonogramy postojów mammobusów są dostępne online, np. na stronach NFZ.
- Prywatne kliniki i pracownie radiologiczne: Możliwe jest wykonanie badania w prywatnych ośrodkach, często bez skierowania, ale odpłatnie.
Ile kosztuje mammografia?
- Bezpłatnie (na NFZ): Od 1 listopada 2023 roku, bezpłatna mammografia w ramach programu profilaktyki raka piersi jest dostępna dla kobiet w wieku 45-74 lat. Badanie to jest finansowane przez NFZ i nie wymaga skierowania. Kobiety w tej grupie wiekowej, które nie wykonywały mammografii w ciągu ostatnich dwóch lat (lub po roku w przypadku czynników ryzyka, takich jak rak piersi w rodzinie), mogą skorzystać z badania bezpłatnie.
- Płatnie: Dla kobiet spoza grupy objętej programem NFZ lub decydujących się na badanie w prywatnej placówce, koszt mammografii waha się zazwyczaj od około 30 do 300 złotych, w zależności od miasta i konkretnej placówki.
Zawsze warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który doradzi, gdzie najlepiej wykonać badanie i czy kwalifikujesz się do bezpłatnej mammografii. Na badanie warto zabrać dowód osobisty oraz, jeśli posiadasz, wyniki poprzednich mammografii w celu porównania.
Źródła:
