Histerektomia to inaczej chirurgiczne usunięcie macicy. Rocznie w naszym kraju wykonuje się około 60 tysięcy tego typu zabiegów. Histerektomia dla wielu kobiet jest koniecznością wynikającą z poważnych dolegliwości – w tym endometriozy czy nowotworu. Sam zabieg i związane z nim kwestie budzą wiele obaw i pytań. Jak przebiega histerektomia? Kiedy należy ją wykonać? Jakimi metodami odbywa się wycięcie macicy? Jakie są ewentualne powikłania?
Na czym polega histeretomia?
Jak już wspomniałam, histerektomia jest zabiegiem usunięcia macicy. Może być on przeprowadzony za pomocą klasycznego zabiegu chirurgicznego, ale też mniej inwazyjnej laparoskopii lub z użyciem robota. Wycinanie macicy odbywa się przez pochwę lub powłoki brzuszne. Od czego zależy wybór konkretnej metody? Jako lekarze bierzemy pod uwagę wiele czynników, w tym rodzaj jednostki chorobowej, objawy oraz wiek pacjentki.
Warto wiedzieć…
Od wyboru konkretnej techniki zależy między innymi długość rekonwalescencji, prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań czy wielkość blizny.
W medycynie wyróżniamy cztery rodzaje histerektomii:
- Histerektomia częściowa – zabieg polega na usunięciu wyłącznie trzonu macicy (szyjka pozostaje nietknięta). W tym przypadku pacjentka musi szczególnie pilnować regularnych cytologii.
- Histerektomia całkowita – amputacja dotyczycałej macicy (zarówno trzonu, jak i szyjki).
- Histerektomia całkowita z usunięciem jajników i jajowodów – usunięcie macicy z przydatkami to zabieg, podczas którego wycina się całą macicę (szyjkę i trzon), a także jajniki i jajowody.
- Histerektomia radykalna – to zabieg wykonywany u pacjentek z rakiem szyjki macicy, rakiem trzonu macicy lub rakiem jajnika. Obejmuje on wycięcie całej macicy, przydatków (jajniki, jajowody), a także górnej części pochwy i tkanek sąsiednich (przymacicze). W trakcie operacji lekarz wykonuje ponadto limfadenektomię, czyli wycięcie węzłów chłonnych miednicznych.
Kiedy należy wykonać histerektomię?
Usunięcie macicy to zabieg nieodwracalny, dlatego odbywa się wyłącznie w określonych przypadkach. Główne wskazania do wykonania histerektomii to:
- Nowotwory ginekologiczne, takie jak rak trzonu lub szyjki macicy.
- Mięśniaki macicy, których z uwagi na wielkość lub dużą liczbę nie można wyłuszczyć lub usunąć mniej inwazyjną metodą (zmiany tego typu często powodują bardzo silne krwawienia miesiączkowe odbijające się na zdrowiu pacjentki).
- Zdiagnozowana endometrioza po nieskutecznym leczeniu zachowawczym.
- Zaburzenia statyki narządu rodnego spowodowane osłabieniem mięśni dna miednicy (problem ten może powodować obniżenie lub wypadanie macicy).
- Objawy wynikające z ucisku powiększonej macicy na sąsiednie narządy.
Chirurgiczne metody histerektomii
Zabieg może być przeprowadzony z wykorzystaniem kilku różnych technik chirurgicznych:
- Histerektomia przezpochwowa – macica jest tu usuwana w całości (z jajowodami i jajnikami lub bez jajników). Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym lub przewodowym. Pacjentka jest wypisywana ze szpitala zwykle po 2-3 dniach od zabiegu. To jedna z mniej inwazyjnych metod usuwania macicy, ponieważ nie pozostawia widocznych blizn i zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań. Coraz popularniejsza staje się także histerektomia przezpochwowa wspomagana laparoskopowo. Podczas zabiegu wykorzystuje się technologię wideo, co pozwala zapewnić chirurgowi lepszą widoczność.
- Histerektomia brzuszna (laparotomia) – to obecnie najbardziej inwazyjna metoda usunięcia macicy i narządów rozrodczych. Cięcie chirurgiczne wykonuje się zwykle od spojenia łonowego do pępka lub wyżej (alternatywą jest cięcie poprzeczne na granicy owłosienia łonowego powyżej spojenia łonowego). Operacja przeprowadzana jest oczywiście w znieczuleniu ogólnym, a okres pobytu w szpitalu wynosi najczęściej 5 dni. Laparotomia powoduje nie tylko dłuższy okres rekonwalescencji, ale również wpływa na niekorzystny efekt kosmetyczny oraz zwiększa ryzyko powikłań i infekcji.
- Histerektomia laparoskopowa (oraz z użyciem robota) – zabieg najmniej inwazyjny i jednocześnie minimalizujący ryzyko powikłań. Procedura polega na wykonaniu od trzech do pięciu nacięć w powłokach brzusznych pacjentki. Następnie chirurg wprowadza przez nie kamerę endoskopową oraz narzędzia chirurgiczne. W przypadku histerektomii z wykorzystaniem robota, lekarz wykonuje zabieg z poziomu specjalnej konsoli.
W zależności od wybranej metody istnieje większe lub mniejsze ryzyko wystąpienia powikłań. Najczęściej występujące dolegliwości po usunięciu macicy to m.in: krwawienie, suchość pochwy, obniżenie narządów miednicy mniejszej, nietrzymanie moczu oraz spadek libido.
Pamiętaj, że…
Laparoskopowe usunięcie macicy to jedna z bezpieczniejszych metod operacyjnych. Ryzyko powikłań jest niewielkie, ale – jak przy każdej operacji – nie można go całkowicie wykluczyć.
Rekonwalescencja po usunięciu macicy
Hospitalizacja po zabiegu trwa zwykle kilka dni (jej długość różni się w zależności od wybranej metody). Powrót do aktywności sprzed operacji trwa 4-6 tygodni po histerektomii przez powłoki brzuszne i 3-4 tygodnie po usunięciu macicy techniką przezpochwową lub laparoskopową. W tym okresie należy dużo odpoczywać i unikać dźwigania ciężkich przedmiotów. Należy też powstrzymać się od kontaktów seksualnych i kąpieli w wannie. Podczas rekonwalescencji pacjentki powinny być pod ścisłą kontrolą lekarską. Szczególną troską muszą być otoczone pacjentki onkologiczne. W tej grupie przez pierwsze 2 tygodnie po operacji może dojść do krwotoku lub powikłań zatorowo–zakrzepowych.
Wiele pacjentek pyta mnie także o to, jak wygląda brzuch po usunięciu macicy. Wiele zależy od metody przeprowadzenia operacji. Przy klasycznym nacięciu powłok brzusznych pozostaje widoczna blizna, jednak już w przypadku metody laparoskopowej problem ten nie występuje. Po histerektomii u części pacjentek może wystąpić tymczasowe osłabienie napięcia mięśni brzucha. Stan ten nie powinien niepokoić, ponieważ po czasie i odpowiedniej rehabilitacji sytuacja wróci do normy.
Pamiętaj, że…
Wsparcie psychologiczne po histerektomii jest niezwykle ważne. Rozmowa z psychologiem może pomóc oswoić lęk, zaakceptować zmiany i odzyskać poczucie kontroli nad własnym ciałem.
Jak wygląda życie bez macicy?
W przypadku usunięcia macicy z przydatkami (jajniki), natychmiast po operacji kobieta wchodzi w okres menopauzy. Jest to związane z wystąpieniem pewnych objawów. Obok braku miesiączki mogą wystąpić także trudności z koncentracją, zmiany nastroju, problemy ze snem, czy uderzenia gorąca. Zwykle w takich przypadkach lekarz prowadzący (ginekolog) zleca hormonalną terapię zastępczą (HTZ), jeśli nie ma ku temu żadnych przeciwwskazań.
Wiele pacjentek martwi się także tym, że ich życie seksualne ulegnie pogorszeniu. Może się zdarzyć, że po usunięciu macicy zmienią się odczucia w trakcie stosunku. Część pacjentek może się skarżyć na suchość pochwy, spadek libido, a także ból w trakcie stosunku. Nie jest to jednak pewnik. W swojej wieloletniej praktyce miałam także do czynienia z pacjentkami, które po usunięciu macicy pożegnały się z przewlekłym bólem, silnymi krwawieniami i odczuły widoczną ulgę. To z kolei przełożyło się na większą satysfakcję z życia intymnego. Należy bowiem pamiętać, że każdy przypadek jest inny, a sama histerektomia bywa zarówno zabiegiem ratującym życie w przypadku chorób onkologicznych, jak i procedurą przywracającą komfort – gdy wykonywana jest u pacjentek z endometriozą lub licznymi mięśniakami.